Dossier-Belliraj: De ene juridische waarheid is de andere niet

Even opfrissen: de Belgisch-Marokkaanse Abdelkader Belliraj (56) uit Evergem werd in 2009 (in eerste aanleg) en 2010 (in beroep) in Salé veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, wegens lidmaatschap van een terroristisch netwerk en zes moorden gepleegd in België eind jaren tachtig. De veroordeling werd uitgesproken op basis van gedetailleerde verklaringen die Belliraj voor de politie in Marokko had afgelegd maar nadien voor de onderzoeksrechter weer introk. Zijn bekentenis zou naar eigen zeggen door marteling zijn afgedwongen. De rechtsgang werd breed uitgesmeerd in de media – in België onder meer omdat Belliraj een informant van de Staatsveiligheid werd genoemd, in Marokko omdat een aantal politici mee op het beklaagdenbankje zat.

‘Voorgekookt’ en ‘oneerlijk’ noemde de Belgische ambassademedewerker Johan Jacobs het proces in Marokko, aldus een Amerikaanse diplomatieke nota die uitlekte via Wikileaks. Minister van Justitie Annemie Turtelboom bleef diplomatischer: ‘Het Belgische gerecht is niet bevoegd om een analyse te maken van een Marokkaans onderzoek en een Marokkaanse rechtspraak en er commentaar bij te geven’, antwoordde ze vorig jaar nog op een parlementaire vraag van senator Bart Laeremans (Vlaams Belang) over de kwestie.

Vijf jaar speurwerk

Als het Marokkaanse gerecht het bij het rechte eind heeft, dan zijn Bellirajs mededaders van de zes moorden en de medeverdachten van het terreurnetwerk nog op vrije voeten. En dus opende ook het Belgische federaal parket verschillende gerechtelijke onderzoeken, zes in totaal, naar de hele affaire. Na vijf jaar speurwerk besloot het federaal parket in de zomer van 2013 om de buitenvervolgingstelling te vorderen. Lees: voor het parket hoeft niemand op het beklaagdenbankje te verschijnen. Het nieuws lekte recent uit in De Morgen en La Dernière Heure.

Blijkbaar vond het federaal parket in het omvangrijke dossier – 24 kartons dik intussen – geen enkel bewijs dat spoort met het Marokkaanse vonnis. De ene juridische waarheid is de andere niet. Persmagistrate Lieve Pellens van het federaal parket wenst geen verdere toelichting te geven. ‘We zullen onze argumenten uiteenzetten voor de raadkamer, niet in de pers.’ Op 10 december komt het dossier-Belliraj voor de raadkamer in Brussel, die de knoop definitief moet doorhakken: ofwel een doorverwijzing naar de rechtbank, ofwel een buitenvervolgingstelling.

Gratieverlening

Abderrahim Lahlali, advocaat van Bellirajs echtgenote Rachida, wil de nieuwe evolutie in het Belgische dossier aangrijpen om Bellirajs situatie in Marokko te beïnvloeden. Lahlali: ‘Dit is een kans die zich aandient. In Marokko is Belliraj eigenlijk uitgeprocedeerd. Maar gezien de positie van het federaal parket kunnen we nu proberen om consulaire bijstand voor Belliraj te vragen of af te dwingen. België draagt een verantwoordelijkheid tegenover zijn staatsburgers. Belliraj heeft weliswaar de dubbele nationaliteit, maar voor Nederland is dat geen bezwaar om bijstand te verlenen – waarom zou dat dan voor België zo zijn? Concreet denk ik aan juridische bijstand: welke mogelijkheden zijn er om in Marokko te komen tot een strafvermindering of misschien zelfs gratieverlening?’ Een aantal personen die samen met Belliraj in Marokko veroordeeld werden, zijn inmiddels vervroegd vrijgelaten.

‘Belliraj verwacht een naderende en onvoorwaardelijke vrijlating.’

Rachida Belliraj laat weten dat haar man sinds een aantal maanden opgesloten is in de Toulal2-gevangenis in Meknes. Daarvoor zat hij achter de tralies in Salé nabij Rabat. Rachida Belliraj: ‘In zijn cel heeft hij honderden boeken, die ik tijdens mijn bezoeken heb meegebracht. Lezen en schrijven, dat is wat hij de hele tijd doet. Dat was ook voor zijn opsluiting trouwens al zijn favoriete tijdverdrijf. Hij voelt zich sereen en zen. Hij verwacht een naderende en onvoorwaardelijke vrijlating. Het is toch absurd dat mijn man in Marokko achter de tralies zit terwijl hij in België buiten vervolging wordt gesteld? Een VN-werkgroep tegen foltering buigt zich momenteel over het dossier en zal mijn man waarschijnlijk in december gaan bezoeken.’

Op 11 november stuurden Human Rights Watch en zeven andere mensenrechtenorganisaties een brief aan de premier van Marokko, Abdelilah Benkirane: ‘We zijn bezorgd dat hopen, misschien wel honderden, Marokkanen in de gevangenis zitten nadat ze veroordeeld werden in oneerlijke, politiek geladen processen.’ De ondertekenaars verwijzen in hun brief expliciet naar de zaak-Belliraj. ‘De beschuldigden werden veroordeeld voor ernstige misdaden zonder dat er echte bewijzen voorhanden waren buiten hun bekentenissen, hoewel ze claimden dat de politie foltering gebruikt had om hun handtekeningen onder valse verklaringen af te dwingen.’

Puzzelstukjes

Voor Michèle Hirsch komt de stellingname van het federaal parket als een ‘extreme schok’. Hirsch is advocate van de weduwe van dokter Joseph Wybran, de voorzitter van het Coördinatiecomité van Joodse organisaties die op 3 oktober 1989 met een kogel in het hoofd werd doodgeschoten op de parkeerplaats van het Erasmusziekenhuis in Brussel. Hirsch: ‘Voor ons is het evident dat Belliraj bij die moord betrokken was. Hij is ervoor veroordeeld in Marokko, hij legde als eerste verbanden tussen de zes moorden én hij was op de hoogte van elementen die voorheen niet bekend waren.’

Bellirajs verdediging stelde dat de Marokkaanse geheime diensten de hele zaak verzonnen hebben omdat hij niet voor hen wilde werken. ‘De Marokkaanse geheime diensten hebben niet liggen slapen in België. Ze hebben destijds puzzelstukjes over de moorden bijgehouden. Die hadden ze twintig jaar lang in de la liggen om ooit te gebruiken’, zei zijn toenmalige advocaat Toufiq Idrissi in 2009 daarover in MO*. Dat argument veegt Hirsch echter van tafel: ‘Waarom zou Marokko geïnteresseerd zijn geweest in de moord op een kruidenier of een homoseksuele kleermaker in België?’

Hirsch beraadt zich over juridische argumenten om de raadkamer ervan te overtuigen de zaak alsnog voor de rechtbank te brengen.

Pantheon

Onderzoeksjournalist Georges Timmerman ontwikkelde in zijn boek Het geheim van Belliraj (2011) de hypothese dat Belliraj de zes moorden zou hebben gepleegd om zich een toegangsticket te verschaffen tot het internationale terroristische universum, om daar vervolgens inlichtingen in te winnen in ruil voor grof geld.

‘Iedereen steekt zijn kop in het zand’, reageert Timmerman op het afsluiten van de Belgische onderzoeken. ‘Het federaal parket, de Staatsveiligheid, het Comité I (dat de Belgische geheime diensten controleert, kc) en zijn begeleidingscommissie – niemand wil blijkbaar weten hoe de zaak écht in elkaar zit. Alle onderzoeken die zijn ingesteld, hebben geen enkel resultaat opgeleverd, want alles is geheim. Dat is misschien nog het ergste: dat het parlement er niet in is geslaagd de ware toedracht van de affaire naar boven te spitten. Ze kan nu worden bijgezet in het pantheon van nooit opgeloste politiek-criminele dossiers, naast Westland New Post en de Bende Van Nijvel.’

Het Comité I laat weten dat het, nu het gerechtelijk onderzoek in België is afgerond, zelf géén extra onderzoek naar de zaak opent.