De erfenis van Koizumi: overleven in een geglobaliseerde markt

Het netto resultaat van de grote hervormer mag er zijn: een economische groei van 3,2 procent in het fiscale jaar dat in april eindigde en een aandelenmarkt die in drie jaar tijd groeide met 66 procent.

Het Japanse Institute for Social and Economic Affairs, een gerenommeerde dentank, oordeelde onlangs dat de Japanse economie “gelijmd” was dankzij Koizumi’s volgehouden hervormingen op het vlak van arbeidsrecht, financiën, boekhouding en corporate governance.

Japan pompt weer volop geld in de buurlanden. De rechtstreekse buitenlandse investering in de Associatie van Zuidoost-Aziatische landen (ASEAN) bedroeg in 2005 3,2 miljard euro. En verschillende landen uit de club hebben vrijhandelsakkoorden afgesloten.

In eigen land is er volop werk. Het ministerie van Gezondheid en Welvaart maakte vorige maand bekend dat het aantal werkaanbiedingen vorig jaar met 3,5 procent gestegen was.

Maar de hervormingen hebben ook een aantal minder aangename gevolgen. “Koizumi laat zijn opvolgers uitdagingen na die voordien niet op de tafel lagen”, zegt professor Koichi Ishiyama, een economisch expert aan de universiteit van Tooin. Ishuyama heeft het over de toenemende inkomensongelijkheid. “De Japanse groei in de jaren zeventig werd gesteund door de opkomst van een middenklasse met een uniforme zekerheid. Nu is de trend tegengesteld: een job hebben betekent niet noodzakelijk een hoge levensstandaard.”

Onder Koizumi heeft Japan een dramatische transformatie meegemaakt: de regering slankte af en bedrijven werden gestimuleerd om grondig te herstructureren. De bittere strijd in de Diet (parlement) om de hervorming van de Japanse post illustreert de verbetenheid waarmee Koizumi te werk ging. Hij deblokkeerde de zaak door vervroegde verkiezingen uit te schrijven, gokte en won door zijn verkiezingsoverwinning een langverwachte kans om de economie weer aan te zwengelen.

Het Japanse bedrijfsleven heeft zijn stabiele en lange termijnverhoudingen met banken, werknemers en andere bedrijven herzien. De relaties zijn vluchtiger geworden en bedrijven staan meer open voor buitenlandse managers en zakenpartners. Kleinere bedrijven hebben meer kansen.

Masami Morishima, een vroege veertiger met een eigen internetbedrijf, ziet Koizumi als de man die zijn volk flexibel en alert leerde zijn. “De hervormingen van Koizumi hebben de gewone Japanner geleerd dat we onze eigen doelstellingen moeten formuleren in plaats van ons te laten leiden door grote bedrijven. We moeten competitief leren zijn en vertrouwen op onze eigen talenten. We kunnen niet meer terug met het moderne Japan. We moeten leren overleven in een harde geglobaliseerde omgeving.”

Econoom en schrijver Yosuke Iinuma gelooft dat het belang van de nieuwkomers echter niet overschat moet worden. De jongste groei van de Japanse economie is te danken aan de heropleving van de oude staal-, de automobiel en de elektronica-industrie eerder dan aan de waaier van nieuwe bedrijfjes die symbool staan voor de sterk liberale economie. Toyota, Japans grootse autobedrijf, boekte het jongste kwartaal bijvoorbeeld 40 procent meer winst.

De successen van gevestigde bedrijven zijn deels het gevolg van besparingen op personeelskosten: levenslange tewerkstelling werd opgegeven en een deel van de nijverheid werd uitbesteed naar de VS of naar goedkopere delen van Azië, vooral China.

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) leeft 13,5 procent van de Japanners in relatieve armoede - met een inkomen dat minder is dan de helft van het gemiddelde gezinsbudget. “De enige manier om de groeiende sociale ongelijkheid te bestrijden is een bloeiende arbeidsmarkt”, zegt Iinuma. “Die kan er enkel komen als de nieuwe leiders van Japan meer moeite doen om innovatie aan te moedigen zodat er nieuwe bedrijven komen in de internetgedreven dienstensector.” (MM/JS)