De grootste democratie

Het India dat zichzelf voortdurend feliciteert met zijn indrukwekkende economische groeicijfers, zijn democratie –“de grootste ter wereld”–, de continentale diversiteit, de hervonden plaats tussen de grootmachten der aarde… wordt door haar genadeloos gefileerd. Dat levert haar weinig vrienden op in upwardly mobile India, waar ze door velen beschouwd wordt als een licht hysterische feestbederver. Haar aanzien in de rest van de wereld en in gemarginaliseerd India blijft echter groeien.
De jongste bundeling van actualiteitsessays van Arundhati Roy kreeg als ondertitel Aantekeningen over democratie, en verzamelt stukken over de pogrom door hindoenationalisten in Gujarat in 2002, de aanslag op het Indiase parlement in 2001 en de volksopstand in Kasjmir in 2008, maar ook de Amerikaanse buitenlandpolitiek onder George W. Bush en de Turkse ontkenning van de Armeense genocide komen aan bod.
Roys basisperspectief is een grondig –en niet zelden gegrond– wantrouwen tegen de macht. Dat betekent ook dat ze weinig vertrouwen heeft in de berichtgeving over de grote crisissen in India en de wereld. Want de media in India zijn wel vrij, maar op enkele uitzonderingen na zijn ze niet geneigd tot systeemkritiek. De nationale mythes functioneren als onzichtbare lijnen die onbewust maar strikt gerespecteerd worden door redacties en politieke partijen.
De vragen die Roy stelt bij het onderzoek naar de aanslag op het Indiase parlement zijn bijzonder scherp en terecht. Alleen al het feit dat naar aanleiding van die aanslag een miljoen soldaten gemobiliseerd werden en de nucleaire machten India en Pakistan op een kleine vergissing van een (atoom)oorlog stonden, rechtvaardigt een kritische instelling. Maar Arundhati Roy focust vooral op het gerechtelijk onderzoek naar de aanslag en de vele gaten die daarin zitten.
Het is onvoorstelbaar dat een land dat zich beroept op een stevige traditie van rechtspraak en rechtsstaat zo onzorgvuldig kan omspringen met een cruciaal proces. Roy suggereert dat de algemeen gegeven en aanvaarde uitleg –dat de aanslag door de Pakistaanse geheime dienst opgezet en door de militanten van Lashkar-e-Taiba uitgevoerd werd– niet klopt. Als de Indiase overheid Roys ongelijk wil bewijzen, moet ze dringend meer tekst en uitleg geven, in plaats van dit soort kritiek af te doen als irrelevant.
Luisteren naar sprinkhanen. Aantekeningen over democratie door Arundhati Roy is uitgegeven door De Bezige Bij. 271 blzn. ISBN 978 90 234 5412 0