De haven, honingpot voor georganiseerde misdaad

Meer dan acht miljoen containers passeren jaarlijks door de haven van Antwerpen. Ook voor de georganiseerde misdaad vormt de haven een onmisbare schakel in de logistieke keten.

  • Filip Claessens De haven ter hoogte van Zwijndrecht Filip Claessens
  • Filip Claessens Boudewijnsluis Filip Claessens
  • Belgische douane Cocaïnesmokkel in ananas Belgische douane

Begin mei schreef het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in zijn Misdaad- en veiligheidsrapport over België dat Antwerpen omwille van de haven een ‘aantrekkelijk doelwit’ is voor georganiseerde misdaad. ‘Omwille van zijn centrale ligging en goede verbindingen met het hinterland is de haven van Antwerpen inderdaad een honingpot voor criminelen’, reageert Frans Van Rompuy, directeur-generaal Maritiem Vervoer op de FOD Mobiliteit. ‘Net als in de legale economie vormt mobiliteit een belangrijke tool voor hen.’

Een andere factor die de Antwerpse haven aanlokkelijk maakt voor maffiosi, is zijn open karakter. ‘Het is bijvoorbeeld je goed recht om vanop de openbare weg te fotograferen’, zegt Rik Verhaegen, veiligheidsmanager van de Port of Antwerp. En bovendien: ‘Dagelijks rijden 140.000 mensen het havengebied binnen en buiten. Bovendien meet de haven 130 vierkante kilometer, dat is een uit de kluiten gewassen stad.’ De haven heeft woonzones, een natuurgebied en zelfs een cinemacomplex. Van Rompuy: ‘Bouw een muur rond de haven van Antwerpen, met een ingangs- en uitgangspoort, dan kan je alles honderd procent controleren. Maar dat is niet uitvoerbaar.’

‘Criminelen zoeken continuïteit’

Komt daarbij uiteraard de enorme omvang van de trafiek –na Rotterdam is Antwerpen de tweede grootste haven van Europa. In 2010 passeerden er welgeteld 8.468.476 containers. Het is onmogelijk om die allemaal een voor een te controleren. De douane streeft ernaar twee procent van alle aangegeven goederen te screenen –onder meer met scanners– maar zelfs dat is vandaag te hoog gegrepen. Niemand weet bijgevolg hoe groot het aandeel van de illegale trafiek is. Frans Van Rompuy: ‘Ik ga ervan uit dat tussen de honderd en duizend containers per jaar betrokken zijn bij criminele activiteiten. Die vork is een schatting, betrouwbare cijfers zijn niet voorhanden.’

Waar Rotterdam bekend staat om zijn verbindingen met het Verre Oosten, is Antwerpen een typische trans-Atlantische haven. Van de 8,5 miljoen containers was 948.597 afkomstig uit Noord- en Midden-Amerika, 281.241 uit Zuid-Amerika. Een aantal rederijen heeft bovendien vaste lijndiensten naar Zuid-Amerika. ‘Die continuïteit heeft een criminele organisatie nodig’, zegt Stanny De Vlieger, hoofd van de federale gerechtelijke politie van Antwerpen. ‘Wekelijks komen er zes tot zeven bananenschepen toe op een terminal in de haven. Het is onmogelijk om die allemaal binnenste buiten te keren.’

Toch wijst Van Rompuy erop dat het niet allemaal kommer en kwel is: ‘Om de twee jaar brengt de Amerikaanse Coast Guard een bezoek aan de haven van Antwerpen, en keer op keer feliciteren ze België voor de getroffen beveiligingsmaatregelen.’ Ook Marc Beerlandt wil het beeld bijstellen als zou de Antwerpse haven dé draaischijf zijn voor maffiapraktijken. Als ceo van MSC –de grootste rederij op de haven, goed voor meer dan de helft van alle handel in Antwerpen– weet Beerlandt waarover hij het heeft. Beerlandt: ‘Geen enkele haven heeft een sluitend veiligheidssysteem. Dat van Antwerpen is zeer gedegen. Antwerpen slaagt erin een goede combinatie tussen veiligheid en controle te hanteren. Men is hier effectief iets flexibeler dan in bijvoorbeeld Rotterdam. Maar dat komt de handel ten goede. Antwerpen is zeer goed georganiseerd. Punt.’

De gelegenheid maakt de dief

Toch trok MSC nog niet zo lang geleden zelf aan de alarmbel. Na drie veiligheidsincidenten op korte tijd klopte het bedrijf aan bij de Antwerpse politie. Beerlandt: ‘Twee keer zijn dieven op heterdaad betrapt op onze kaai, in het andere geval bleek een van onze medewerkers omgekocht. Om een rugzak van een schip naar de omheining te brengen –nauwelijks vijfhonderd meter– kreeg hij een gigantisch bedrag. Ik noem het liever niet, ik wil niemand op verkeerde ideeën brengen. Heel spijtig: we waren uiterst tevreden over die medewerker. Maar de gelegenheid maakt de dief.’

Drugs

  • In 2010 onderschepte de Belgische douane 5,5 ton cocaïne in de haven van Antwerpen. Straatwaarde? Tussen de 192 miljoen (groothandel) en 275 miljoen euro (kleinhandel). Het goedje –aangevoerd vanuit Peru, Panama, Colombia en Ecuador– werd gevonden in 53 containers, maar zat verder ook verstopt tussen ladingen (namaak)bananen, (uitgeholde) ananas, broccoli en koffie. Dat laatste is een nieuwe trend: steeds meer cocaïne wordt aangevoerd in fruitladingen, aangezien dat moeilijker te ontdekken valt met de douanescanner. Volgens de VN behoort België –samen met Nederland, Portugal en Spanje– tot de belangrijkste toegangspoorten van cocaïne in Europa.
  • Daarnaast kon de douane vorig jaar in de haven de hand leggen op 2,6 ton marihuana, 2,5 ton hasjiesj, 260 kilo heroïne en 6,5 ton precursoren –chemische ingrediënten om drugs te maken.
  • De federale gerechtelijke politie van Antwerpen opende in de periode 2009-2010 126 onderzoeken naar cocaïnetrafiek, 238 verdachten werden gearresteerd. Volgens de politie wegen Nederlandse organisaties daarin het zwaarst door.

Wanneer illegale goederen in de haven van Antwerpen toekomen, is dé uitdaging voor misdaadorganisaties om er ongemerkt de hand op te leggen. Francis Adyns, woordvoerder van de FOD Financiën (waar de douane onder valt): ‘De klassieke rip off duurt maar enkele minuten. Cocaïne zit meestal in sportzakken. Je knipt de omheining door en gaat in een terminal met duizenden containers op zoek naar die ene container waar de drugs in zit. Cruciaal is dat je moet weten waar die staat. We veronderstellen dat bepaalde havenarbeiders af en toe een centje bijverdienen.’

Dat laatste blijkt nog mee te vallen. Van de 8200 erkende havenarbeiders hebben sinds januari 2010 vijf personen hun erkenning verloren door een vonnis inzake drugsdelicten of diefstal. Maar punt is natuurlijk dat misdaadorganisaties hulp van binnenuit nodig hebben, en dan komen naast dokwerkers nog wel een aantal andere havenmedewerkers in the picture. ‘We stellen vast dat criminelen ook soms informatie proberen te ontfutselen door gewoon naar de goederenbehandelaar te bellen en vragen te stellen over de documenten’, zegt Stanny De Vlieger. ‘Ook via Google volgen ze de locatie van een container op.’ Volgens De Vlieger schuwen ze tijdens rip offs geen geweld. ‘Onze observatieploegen in de haven worden letterlijk omvergereden. In bepaalde criminaliteit deinst men daarvoor niet meer terug.’

De federale gerechtelijke politie van Antwerpen heeft ook onderzocht in hoeverre het theoretisch mogel

‘Cocaïne zit meestal in sportzakken. Je knipt de omheining door en gaat in een terminal met duizenden containers op zoek naar die ene container waar de drugs in zit. Cruciaal is dat je moet weten waar die staat.’

zou zijn om als criminele organisatie een hele transportlijn op te kopen, van zender tot bestemmeling. De Vlieger: ‘Om via legale lijnen heel de handel zelf in handen te nemen, genre Amerikaanse maffia uit de jaren dertig. Gelukkig hebben we vastgesteld dat dat op dit moment niet het geval is.’

 

Namaak

  • In 2010 nam de douane 1,8 miljoen namaakartikelen in beslag op de haven van Antwerpen: van voedingswaren en dranken (208) over merkkledij (89.481) tot cd’s, dvd’s en cassettes (1,3 miljoen).
  • De sigarettensmokkel is gedaald. In 2008 werden 254 miljoen sigaretten in beslag genomen, in 2010 “slechts” 115 miljoen. Een Een nieuwe trend is dat de traditionele merken minder nagemaakt worden en de douane meer en meer cheap white sigaretten ziet opduiken: witte producten verkocht onder merknamen als Jin Ling en Palace. Bovenop het feit dat de invoertaksen ontdoken worden, is er een probleem voor de volksgezondheid: de helft van de onderzochte cheap whites bevat tot twintig maal de normale hoeveelheid nicotine en teer.
  • 14.260 stuks namaakmedicijnen werden tegengehouden. Een bron bij de douane: ‘Vorige zomer controleerden we een zending met medicamenten bestemd voor Benin. Hoewel de medicijnen gekoeld bewaard moesten worden, heeft de container geruime tijd in de volle zon op de kaai gestaan. Uiteindelijk is de container toch vertrokken naar Benin maar is hij daar wel onderschept. Het is ook al gebeurd dat een farmaceutisch bedrijf, nadat het door ons was gecontacteerd in verband met een partij namaakproducten van hun merk, antwoordde: “Laat die namaak maar passeren. Afrika is niet echt een relevante bestemming die onze corebusiness in gevaar brengt.”’

Van open kaaien naar gesloten terminals

Sinds eind 2010 inspecteren drie teams met honden de terminal van MSC in de Antwerpse haven. ‘Elke week komen hier 40 schepen toe’, zegt Beerlandt. ‘Sinds de random inspecties van start zijn gegaan, heeft er zich nog niets voorgedaan. Het werkt blijkbaar ontradend.’ Ook in aanvoerlanden zoals Brazilië doet MSC extra controles. ‘Gezien ons groot aandeel in Zuid-Amerikaanse trafieken, worden we zijdelings geconfronteerd met drugssmokkel. We willen niet de stempel opgedrukt krijgen dat we het misdadigers gemakkelijk maken.’

Sinds 2004 hebben privébedrijven in de haven van Antwerpen sowieso hun veiligheidsmaatregelen verscherpt. ‘Dat jaar is de ISPS-code ingevoerd, de Internationale Code voor de beveiliging van schepen en havenfaciliteiten’, zegt John Kerkhof van ABAS, de beroepsvereniging van stouwers. De ISPS kwam er in de nasleep van 9/11 en kadert in de strijd tegen terrorisme. ‘Een neveneffect is dat diefstallen de voorbije jaren sterk verminderd zijn. Voor 2004 kon je makkelijk toegang krijgen tot een bepaald schip en terminal. Dat is vandaag ondenkbaar. De open kaaien zijn veranderd in gesloten terminals.’

De 86 ISPS-plichtige bedrijven in Antwerpen doen een beroep op private beveiligingsfirma’s om hun infrastructuur te bewaken. Van de 120 privébewakers in de haven kent een op vijf echter te weinig van de ISPS-code, zo blijkt uit een recente bevraging. Veiligheidsmanager Verhaegen: ‘Op een paar punten hadden we meer kwaliteit verwacht. Daarom gaan we nu bijkomende opleidingen organiseren. We gaan bijvoorbeeld aanleren wie de partijen zijn die op een normale manier in de haven werken. Pas dan kan je de vreemde eend in de bijt herkennen.’

Douane gaat informanten runnen

In de eerste plaats zijn natuurlijk de politie en de douane verantwoordelijk voor de veiligheid in het havengebied. ‘Onze eerstelijnsdiensten controleren de legale goederen op basis van een risicoanalyse’, zegt Adyns. ‘De douaniers scannen containers en doorzoeken met rummage teams ook schepen die aanmeren. Daarnaast heb je de opsporingsdiensten, die met veel gerichtere informatie aan de slag gaan.’ Met name inlichtingen afkomstig van de Amerikaanse Drug Enforcement Agency (DEA) en andere buitenlandse politiediensten blijken erg belangrijk in de strijd tegen illegale trafiek in de haven.

De opsporingsdienst van de douane telt 45 medewerkers –acht werken specifiek op drugs. Om een en ander in perspectief te plaatsen: in de haven van Hamburg werken meer dan honderd douaniers op verdovende middelen.

Nieuw is dat de douane zijn eigen informanten gaat runnen. Adyns: ‘We hebben wel al tipgevers, maar die situeren zich niet in het criminele milieu. Als we vandaag op een informant vallen die info wil verschaffen, dan moeten we hem naar de politie sturen. Bedoeling is dat we dat voortaan zelf gaan organiseren. Eén douanier is al opgeleid als informantenbeheerder. Een aantal andere douaniers zal daartoe een opleiding volgen.’ Wettelijk gezien kan dat, aangezien een aantal ambtenaren van de opsporingsdienst sinds 2003 de hoedanigheid heeft van officier van de gerechtelijke politie.

De haven van… Dendermonde?

De douane werkt in nauw overleg met de Scheepvaartpolitie (die de eerste vaststellingen doet) en de federale gerechtelijke politie (die desgevallend onderzoeken opstart). Opmerkelijk is dat in de haven van Antwerpen twee verschillende diensten van de federale gerechtelijke politie in actie komen: die van Antwerpen voor wat de Rechteroever betreft, en die van Dendermonde voor de Linkeroever –waar de haven de voorbije twee decennia sterk is uitgebreid. Reden daarvoor is dat de haven verspreid is over twee gerechtelijke arrondissementen.

Wapens

  • De douane registreerde in 2010 een vijftal inbreuken tegen de wapenwetgeving. Daarbij ging het volgens de douane veeleer om overtredingen inzake vergunningen (‘een verkeerde benaming of bestemming was aangegeven’) dan om echt illegale trafiek, zoals de 91 containers met tankonderdelen die in 1998 naar Eritrea werden verscheept. De douane: ‘Echt illegale wapentrafiek hebben we de laatste jaren in Antwerpen niet meer. Toch niet dat we weten. De georganiseerde misdaad maakt geen statistieken. We kunnen enkel zien wat we zien.’
  • Op vraag van de Amerikaanse douane hield België begin 2011 een partij dual use goederen tegen (goederen die zowel voor civiele als militaire doeleinden kunnen worden gebruikt). Het ging om kunststofvezels en drukmeters afkomstig uit de VS en onderweg naar Iran. Een delegatie van de US Customs zakte speciaal af naar Antwerpen af om –samen met een expert van het Vlaams gewest– uit te maken of de goederen naar Iran mochten vertrekken. De uitvoer werd afgeblazen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.