De jungle van Calais

De meerderheid van de migranten in Calais is afkomstig uit Afghanistan, Iran of het Koerdische gedeelte van Irak. De groep leeft in een mensonterende situatie in de zogenaamde ‘jungle’. Andere sans papiers uit landen als Eritrea, Soedan en Somalië, leven in even slechte omstandigheden in leegstaande huizen.

‘Engeland niet per se beste oplossing’

Op 2 juni 2009 opende UNHCR opnieuw een bureau in Calais om de honderden vluchtelingen en asielzoekers die er verblijven over hun mogelijkheden te informeren: terugkeer op vrijwillige basis naar landen van oorsprong, familiehereniging of het indienen van een asielaanvraag.
UNHCR werkt er samen met een lokale ngo, France Terre d’Asile en een internationale partner, de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Op basis van de informatie die de organisaties verstrekken, kunnen de migranten dan een beslissing maken over hun oversteek.
‘Voor mensen die in de migratiestroom zitten in Calais en mogelijk in aanmerking komen om een asielvraag in te dienen, is informatie over de opties die ze hebben effectief nodig’ stelt Gilles Van Moortel, woordvoerder van UNHCR.
‘De situatie is zo dat honderden mensen afkomstig uit Afghanistan of Darfur, waar er geweld heerst, momenteel in Frankrijk verblijven. Ze hebben nood aan internationale bescherming. Ze hebben als eindoel het Verenigd Koninkrijk, maar het is niet altijd zo dat dit effectief een betere oplossing is.’

Droom en werkelijkheid

Dagelijks riskeren de sans papiers hun leven om aan de overkant van het kanaal te geraken. Een zee-engte van 34 kilometer en strenge politiecontroles scheiden hun droom van werkelijkheid.
‘Ik heb 1200 euro betaald om hier te geraken, maar als ik had geweten hoe het er hier aan toe gaat, was ik niet gekomen. Ik had er echt geen idee van dat het zo zou zijn’, vertelt Ahmad, een sans papier uit Afghanistan. ‘Thuis is het gevaarlijk maar alles is beter dan dit.’

Voedselbedeling

Op de hoek van een drukke straat in Calais ligt een pakhuis waarin de vereniging La belle étoile haar onderkomen heeft. Hier wordt het voedsel gereed gemaakt dat ze later op de dag zullen uitdelen. Vanaf het pakhuis is het zo’n tien minuten rijden naar de plek van distributie: een industrieterrein met hekken en prikkeldraad.
De rijen staan al klaar met wachtende sans papiers maar wanneer de honger te groot wordt, begint de stormloop om als eerste aan eten te geraken. Een vijftiental vrouwen en kinderen worden aangemaand eerst te gaan. De spanning loopt op. Zal er wel genoeg zijn voor iedereen?
Tweemaal per dag kunnen de sans papiers een gratis maaltijd krijgen. ’s Middags kunnen ze terecht bij La belle étoile en ’s avonds verstrekt de vereniging Salam een warme maaltijd. Behalve voedsel deelt Salam elke zaterdag kledij uit. Beide organisaties draaien volledig op vrijwilligers.

Bang 

‘Om eten te krijgen van de voedseluitdeling moeten we 40 minuten wandelen en dan 40 minuten terug naar de jungle. We zijn echt bang dat de politie ons oppakt’, zegt Ahmad.
‘Ze arresteren ons en nemen ons mee. Meestal houden ze ons in het bureau voor 24 uur. Wanneer de politie ons vrijlaat, zien ze ons weg wandelen. Tien minuten later arresteert dezelfde politieman ons terug om ons opnieuw 24 uur op te sluiten. Ze willen ons ontmoedigen zodat we zouden opgeven.’
Joëlle van de vereniging La belle étoile beaamt dit: ‘Sinds de sluiting van het Rode Kruis-opvangcentrum voor asielzoekers in Sangatte is er meer repressie tegenover de mensen zonder papieren. Op ons terrein mag de politie niemand oppakken, maar het gebeurt dat de politie tijdens het eten buiten met busjes klaarstaat om ze te arresteren.’

Wachten op opvang

Asielzoekers die in Calais verblijven moeten de mogelijkheid hebben een aanvraag in te dienen in Calais zelf. Voorheen kon dit enkel in Arras, zo’n 100 kilometer verderop. Sinds de opening van de onder-prefectuur in Calais in juni 2009 werden er reeds 170 asielaanvragen ingediend.
UNHCR vraagt de Franse overheid aandacht te hebben voor de specifieke noden van niet-begeleide minderjarigen en asielzoekers. ‘Voor de niet-begeleide minderjarigen is het duidelijk dat de “jungle” geen leefbare omstandigheden biedt’, benadrukt Gilles Van Moortel. ‘Voor hen moet er degelijke opvang georganiseerd worden.’
Een ander probleem is de tijdspanne tussen het indienen van een asielaanvraag en het krijgen van opvang. ‘In de omgeving van Parijs duurt het zo’n zes maanden voordat een asielzoeker een plaats krijgt in een opvangcentrum. In de streek van Calais duurt het een maand, maar zelfs een maand is heel veel. Het zou goed nieuws zijn als er bevestigd wordt door de Franse overheid dat die tijdspanne wordt ingekort.’

Vingerafdrukken

Van zodra een asielzoeker in een andere lidstaat van de Europese Unie geregistreerd staat, kan hij naar dat land worden teruggestuurd. Zo kan Frankrijk bijvoorbeeld vragen aan Griekenland een vreemdeling terug te nemen indien zijn vingerafdrukken geregistreerd zijn in Griekenland door het digitale systeem Eurodac. Frankrijk beroept zich daarvoor op de Dublin II conventie.
UNHCR vraagt uitdrukkelijk aan de Franse overheid om asielzoekers momenteel niet terug te sturen naar Griekenland. De Franse overheid heeft de ruimte om de asielaanvraag ter plaatse te bekijken.Er zijn clausules die dat mogelijk maken: soevereiniteitstoezicht, op basis van humanitaire redenen of voor niet-begeleide minderjarigen die eventueel familie of verwanten hebben in Frankrijk.
Asielzoekers moeten de garantie hebben dat de pocedure kwaliteitsvol is in het land waar ze naar teruggestuurd worden en weten dat er opvang gegarandeerd is. ‘Dit is niet het geval in Griekenland’ erkent Gilles Van Moortel: ‘Het gebeurt dat asielzoekers hetzelfde land van herkomst hebben en een gelijkaardig verhaal maar niet dezelfde kans op een positief antwoord op de asielprocedure.’
In Griekenland kreeg minder dan één procent van de asielzoekers positief antwoord op hun aanvraag in 2008.

Geen asielaanvraag in Frankrijk

Een van de redenen waarom migranten hun asielaanvraag zo lang uitstellen is dat sommigen denken dat ze meer kans maken in een ander land, bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk. Ook het gebrek aan duidelijke informatie over de asielprocedure in Frankrijk speelt wellicht mee.
Een ander probleem is dat wanneer een asielaanvraag is ingediend de asielzoeker in het land van aanvraag moet blijven gedurende de procedure. Vaak komen migranten met de hulp van mensensmokkelaars naar Turkije en Griekenland, waar vrouwen en kinderen worden gescheiden van de rest van de familie. In de loop van hun traject geraken ze elkaar dan kwijt.
Daarnaast zijn er een aantal sowieso op gebrand het Verenigd Koninkrijk te bereiken, zelfs al moeten ze er hun leven voor riskeren.