De mensheid worstelt met haar mondiale problemen

In 2009 worstelde de wereld met de ergste financieel-economische crisis in 70 jaar, en met de klimaatverandering, wellicht de ergste mondiale milieucrisis in meerdere millennia en voor de eerste keer een die veroorzaakt wordt door de mens, niet door een inslaande komeet of een mega-vulkaanuitbarsting.
De meeste landen onderkenden dat dit twee grote mondiale problemen zijn maar een adequate reactie verzinnen, bleek veel moeilijker.
De financieel-economische crisis verhief de Groep van 20 - sinds 1999 een veeleer onbekende club van 20 ministers van financiën van ’s werelds belangrijkste economieën - tot het belangrijkste forum voor de aanpak van die crisis.
Die G20 slaagde er min of meer in om bepaalde aspecten van het pure crisisbeleid te coördineren: het stimuleren van de economieën door middel van overheidsinvesteringen-en bestedingen en het redden van systemisch belangrijke financiële instellingen. De kans om van die publieke investeringsprogramma gebruik te maken om de economie te vergroenen werd maar ten dele benut. België en Vlaanderen liepen in deze zeker niet voorop.

Grote depressie

Met die G20-aanpak werd wel voorkomen dat de wereld in een grote depressie zoals de jaren dertig belandde: toen liet men de banken wél failliet gaan, en nam het protectionisme een veel hogere vlucht. Nu beschermden landen ook hun economieën (door hogere invoertarieven) of bedrijven (subsidies) maar het was geen systematische kettingreactie zoals 70 jaar geleden. De G20 gaf het IMF middelen en mandaten om de landen in geldnood bij te staan.
Wat de G20, en het IMF vooralsnog niet konden, was voorkomen dat door de crisis het aantal mensen met honger met 100 miljoen mensen toenam tot boven het miljard. Wat ook niet lukt, was om wereldwijde regulering tot stand brengen die een herhaling van de crisis moet voorkomen. Dat is nochtans noodzakelijk want door de banken te redden hebben de overheden het signaal gegeven dat ze grote financiële instellingen niet failliet laten gaan, en dat die dus – in hun zoektocht naar maximale winst - kunnen gokken op kosten van de belastingbetaler.
Dat is een groot probleem want het nodigt de financiële wereld uit om binnenkort weer onverantwoorde risico’s te nemen. Ook onopgelost blijven de grote handelsonevenwichten tussen China en de VS. Dat kan in de toekomst tot grote problemen leiden: het Chinese muntbeleid dat een opwaardering van de yuan tegengaat, wordt meer en meer gezien als een vorm van protectionisme: het houdt de Chinese producten kunstmatig goedkoop waardoor de andere landen markten verliezen.
De opkomst van de G20 zelf is enerzijds een vooruitgang tegenover de G7/G8, de club van 7 rijkste landen plus Rusland, maar anderzijds blijft het een informele club die de grote meerderheid van de landen uitsluit.

Klimaatprobleem

Van het klimaatprobleem erkennen nu zowat alle landen dat het een ernstig probleem is. Dat is een vooruitgang want het is ooit anders geweest. Maar de eindeloze onderhandelingen in de aanloop naar en in Kopenhagen zelf, illustreerden hoe moeilijk de wereld heeft om het eens te worden over de concrete aanpak van dit grote probleem. Het Kopenhagen-Akkoord kan bezwaarlijk een krachtig antwoord worden genoemd op dit probleem. Al kan het een aanloop zijn.
Wellicht speelde sterk mee dat Obama een herhaling van het Clintonscenario in Kyoto wilde voorkomen. Toenmalig vice-president en huidig klimaatgoeroe Al Gore leek toen ook achter de Kyoto-aanpak te staan, maar bij thuiskomst werd hij weggehoond door het Congres. Door nu geen concrete cijfers te aanvaarden, wekt Obama alvast niet de indruk dat hij het Congres passeert.
Vergeten we niet dat er in het Congres meerdere parlementsleden rondlopen die het bestaan van een door de mens veroorzaakte klimaatverandering ontkennen. Pragmatisch bekeken, was het dus voor Obama misschien beter om de internationale druk in Kopenhagen te weerstaan, om de kansen om een klimaatwet door het Congres te krijgen, niet te hypothekeren. Het blijft afwachten.
Het opmerkelijke is overigens dat de beleidsaanpak van het ene probleem – stimulus – het andere probleem – uitstoot van CO2 – in de hand werkt. Dat geeft meteen aan voor welke uitdagingen we staan: een wereldeconomie bouwen die weliswaar aan zoveel mogelijk mensen werkt verschaft – dat veronderstelde tot nu toe altijd groei – zonder dat ze de druk op het milieu nog veel verhoogt.
Wie de oorlogen en genocides van de 20ste eeuw overschouwt, is wellicht niet verbaasd dat de homo sapiens het moeilijk heeft om met bijna 7 miljard mensen tot samenhangend beleid te komen, en is geneigd te stellen dat het glas halfvol is. Die historische relativering maakt de reële uitdagingen er evenwel niet minder op. Soms volstaat een halfvol glas niet om de dorst te lessen. Voorwaar, het zijn opwindende tijden.