De opmars van de Vijfde Wereld in Vlaanderen?

De vraag is of deze bevindingen een verrassing zijn? 
Laten we eens terugkeren naar de bloeiperiode van de sector migrantenonderzoek van de jaren negentig. Tussen 1991-1993 hebben we vanuit het Onderzoeksinstituut Arbeid en Tewerkstelling (RIAT) van ABVV in samenwerking met Albert Martens en Sandra Rosvelds van de KU-Leuven een onderzoek uitgevoerd naar de arbeidsmarktpositie van migranten in Vlaanderen, in Antwerpen en in Gent.
Daaruit bleek hoe zowel de arbeids-, de werkloosheidsmarkt, de loonverschillen als de samenleving in haar geheel etnisch gesegregeerd was. De positie van de Marokkanen en de Turken sprong in het bijzonder in het oog.
In 2000 herhaalde Albert Martens dezelfde oefening nog eens en hij kwam tot dezelfde conclusies.
De resultaten van het laatste onderzoek vormen opnieuw een stevige bevestiging van wat 16 jaar geleden werd vastgesteld. De les is dat men onderzoeken financiert, luistert naar de conclusies, men belooft, maar uiteindelijk gebeurt er niets, noch op nationaal, noch op gewestelijk, noch op stedelijk niveau.
Interessant aan deze conclusies is dat de wetenschappers een nieuwe benadering hebben gehanteerd, nl. vanuit de armoedegrenzen. Misschien zullen de politieke wereld, de hulpverleningsdiensten, de welzijnsorganisaties, de scholen en in het bijzonder de werkgevers, steden en gemeenten nu wakker geschud worden.
Wetenschappers zoeken immers de oorzaken in sleutelfactoren als studieniveau, studierichting, taalkennis, discriminatie, etnische origine, enz. Anderen, vooral uit de politieke wereld, zoeken de toevlucht in de onderdrukking van zowel de Marokkaanse als de Turkse vrouw door hun gemeenschappen. Sommige politieke partijen proberen daarenboven de cultuur en godsdienst te betrekken bij de verklarende factoren, maar ze vergeten meestal dat zijzelf wel eens aan de basis van deze situatie zouden kunnen liggen. De verklaring van sommige politici naar aanleiding van de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen liggen nog vers in het geheugen.
Na 50 jaar migrantenbeleid volgt nog meer dan 50% van de migrantenleerlingen het beroeps- en technisch onderwijs -meestal in studierichtingen met beperkte tewerkstellings-mogelijkheden en voltooit slechts 2% van de migrantenleerlingen uit de tweede en de derde generatie hoger onderwijs (buiten en binnen de universiteit).
De werkloosheidscijfers onder migrantenjongeren die hier geboren zijn en in Vlaamse scholen werden gevormd, liggen bijna viermaal hoger dan bij hun Vlaamse leeftijdsgenoten. Dit heeft niets te maken met de onderdrukking van de vrouw door haar gemeenschap of de islam, maar is wel een bewijs van ongelijke maatschappelijke behandeling en in het bijzonder van het falen van het migrantenbeleid.
Het wordt ook geopperd dat het aanleren van het Nederlands zou helpen bij het vinden van een job. Maar in de werkelijkheid is de situatie anders dan men denkt. Het verwerven van het Nederlands biedt weinig kans op werk, vooral voor diegenen die geen hoog diploma hebben behaald.
De eis dat de nieuwkomer het Nederlands aanleert is een politiek antwoord op de zogezegde eis van de autochtone bevolking. Die eis houdt in, rekening houdend met de taalstrijd, dat migranten in het Nederlands met Vlamingen moeten communiceren. Dit is logisch en aanvaardbaar, maar de concentratie van het beleid op het belang van het Nederlands als integratiemiddel verdoezelt andere belangrijke verklarende factoren.
Discriminatie, zowel op scholen als op de werkvloer, is meestal een zwaar gewicht aan het been. Voeg daarbij dat, na de toepassing van het inburgeringsdecreet op het einde van de jaren negentig, het integratiebeleid naar de provinciale en stedelijke niveaus werd overgeheveld. Dit leidde tot de afschaffing van alle integratiecentra en van hun integrale werking. Zo ontstonden hoge drempels, ook voor de cursussen Nederlandse taal en maatschappelijke oriëntatie. Velen haken af omwille van onpraktische zaken, zoals bijvoorbeeld de afstand tussen woonplaats en cursusplek.
Daarenboven beperkt de werking van integratiediensten en OCMW’s van vele steden zich tot het opmaken van mooie rapporten om subsidies binnen te rijven. Bovendien bestaat er angst om een actief integratiebeleid te voeren omwille van de vrees voor verlies van stemmen. Dus eigen belang eerst.
Daarenboven worden nieuwkomers meestal geconfronteerd met een lesgever of een begeleider die niets weet over hun migratietraject, hun cultuur, hun taal of de drama’s waarmee ze geconfronteerd  werden. Vandaar ook de inefficiëntie van het beleid.
Ja, Vlaanderen en België hebben veel geïnvesteerd om diegenen die tot de Vierde Wereld behoren uit de klauwen van (kans)armoede te bevrijden, maar men vergeet dat er een Vijfde Wereld op mars is. Deze zal uitsluitend bevolkt zijn door kinderen, gezinnen, mannen en vrouwen uit de immigratie, in het bijzonder van moslimse en Afrikaanse origine. 
Een caritatief beleid is pijnverzachtend, maar een oplossing ten gronde voor de maatschappelijke kwalen is niet voor morgen. 
Youssef Ben Abdeljelil
Historicus en geograaf (oud-onderzoeker OASeS)
Hof Somergem 16
9300 Aalst
Tel: 0484/617.727

Op de website van MO.be is er plaats voor opiniestukken. Zelf een bijdrage leveren? Stuur je bericht naar webredactie@mo.be.