‘De Polen plukken onze jobs weg’

Vorig jaar leverde de tuinbouwsector 17.000 tijdelijke arbeidsvergunningen af aan buitenlandse arbeiders uit de nieuwe Europese lidstaten. Vooral Polen gingen in de fruitteelt als plukkers en sorteerders aan de slag. De Indiase sikhs, al geruime tijd de plukkers van dienst in de Haspengouwse fruitteelt, zien het met lede ogen aan.
Naar schatting leven er vier- tot vijfduizend sikhs –vooral afkomstig uit de Indiase Punjab– in België maar onderzoekers vermoeden dat er ook heel wat Indiërs zonder papieren in ons land verblijven. Ze wonen verspreid over Brussel, Antwerpen, Gent, Luik, Tienen, met een concentratie in en rond Sint-Truiden. Een derde van hen woont en werkt in het Limburgse Haspengouw.

In de jaren tachtig kwamen de eerste sikhs als politieke vluchtelingen naar ons land, daarna volgde een economische migratie van vooral mannelijke, alleenstaande, laaggeschoolde arbeiders. Vanuit hun ervaring in de Indiase landbouw kwamen ze bijna automatisch in de seizoenarbeid in de Limburgse en Oost-Brabantse fruitteelt terecht, waar ze bekend stonden omwille van hun productiviteit en efficiëntie. ‘De Indiërs vinden nu langzaamaan hun weg buiten de fruitteelt’, vertelt Lili Van Heers, die een boek schreef over de sikhgemeenschap. ‘Ze gaan in andere sectoren aan de slag of richten zelf een zaak op. Dat zijn vooral kruidenierszaken, nacht- of belwinkels. Maar hun belangrijkste economische niche blijft de fruitteelt.’ Die niche staat echter onder druk, nu buitenlandse arbeiders en fruitproducenten elkaar gevonden lijken te hebben.

knelpuntberoep


De fruitsector is omwille van zijn tijdelijke tewerkstellingskarakter geen grote aantrekkingspool voor werkzoekenden. In de hele sector werken volgens de Boerenbond en het ACV maar drie- tot vierhonderd mensen met een vaste betrekking. De anderen werken via tijdelijke statuten.

Omdat zowel plukkers als sorteerders zijn opgenomen in de lijst van knelpuntberoepen, doen fruitproducenten steeds vaker een beroep op buitenlandse arbeiders. De knelpuntberoepenlijst is een van de overgangsmaatregelen tot 2009 om EU-burgers van de nieuwe Oost-Europese lidstaten toch toe te laten op onze arbeidsmarkt. Werkgevers binnen sectoren met een tekort aan arbeidskrachten kunnen zo –via een vereenvoudigde procedure– tijdelijk een beroep doen op buitenlanders.

In totaal stelde de tuinbouwsector, waar de fruitteelt toe behoort, vorig jaar 43.000 tot 44.000 seizoenarbeiders tewerk. Daarbinnen kende vooral de fruitteelt 17.000 tijdelijke arbeidsvergunningen toe aan buitenlandse arbeiders, zegt Luc van Oirbeek van de Boerenbond. ‘De tuinbouwsector nam daarmee vorig jaar maar liefst zeventig procent van de vergunningen via de knelpuntberoepenlijst voor zijn rekening.’ De vergunningen gingen vooral naar Poolse arbeiders uit Polen, maar ook Bulgaren en Roemenen kwamen hier werken. Het aantal vergunningen is niet gelijk aan het aantal mensen dat hier effectief gewerkt heeft, legt Van Oirbeek uit. ‘Nogal wat seizoenarbeiders werken voor meer dan één baas, en per werkgever heb je een vergunning nodig.’

De seizoenarbeid in de fruitteelt kenmerkt zich door een komen en gaan van groepen arbeiders, zegt Ludo Istas van de Hasseltse AVC-centrale Voeding en Diensten. ‘We zagen de laatste dertig jaar maar één constante: de Belgen willen het werk niet meer doen. De schaalvergroting, de soepele regulering rond seizoenarbeid en de controles op zwartwerk hebben het snelle bijklussen –dertig jaar geleden schering en inslag bij de mensen uit de streek- onmogelijk gemaakt. Na de Belgen kwamen de sikhs in precaire statuten werken. Die mochten door de gewijzigde asielwetgeving niet meer werken, waarop de Spanjaarden en de Portugezen op het toneel verschenen. Na de grote regularisatie geraakten de sikhs opnieuw aan de bak. Nu is er de toestroom uit de nieuwe lidstaten, die weer zal stoppen zodra de levensstandaard in die landen stijgt.’ Het niet-belastbare minimumloon voor seizoenarbeid in de fruitsector –7,37 euro per uur– is voorlopig nog aantrekkelijk voor de buitenlanders. Maar dat geldt voor iedereen, ook voor de Indiase Belgen. Waarom zoekt de fruitsector dan buitenlandse arbeiders? De Polen hebben één voordeel ten aanzien van de Indiërs, antwoordt Van Oirbeek: beschikbaarheid. ‘De plukmomenten hangen van niet vast te leggen klimatologische factoren af. De Polen die gehuisvest zijn bij de boeren zelf, zijn direct beschikbaar en heel flexibel in hun werkuren. Dat is anders bij de Indiërs, die meer verspreid leven en een meer regulier gezinsleven hebben.’

zwartwerk?


De fruitsector haalde in het verleden meermaals de media omdat niet alle boeren het even nauw namen met arbeidsreglementen en nogal wat zwartwerkers tewerkstelden. ‘Maar er is heel wat ten goede veranderd’, zegt Istas. ‘De sector kreeg gunstige sociale en patronale regelingen voor tijdelijke tewerkstelling. Zelfs de fruitsorteerbedrijven –actief van 1 januari tot 31 december– genieten van die gunstregelingen rond seizoenarbeid, wat misschien niet helemaal correct is. De aanpak van illegale tewerkstelling en het opleggen van regels rond huisvesting echter hebben hun vruchten afgeworpen en het misbruik enorm ingedijkt.’

Maar volgens de Indiase Rajender Singh uit Sint-Truiden is zwartwerk nog wel eigen aan de sector en werken ook de Polen niet volledig legaal. ‘Ze blijven gewoon langer dan ze mogen en werken dan tegen lagere tarieven. Niet moeilijk dat de boeren hen verkiezen boven ons.’ Ook Lili Van Heers en Masala vzw, actief rond mensen zonder papieren in Sint-Truiden, bevestigen die stelling.

‘Ik heb uiteraard geen idee van de schaal ervan, en getuigen zal je niet vinden. Het zwartwerk is minder grootschalig nu, maar iedereen weet dat er nog wel degelijk illegalen –uit alle hoeken van de wereld– in de fruitteelt werken. Mensen zonder papieren leven nu eenmaal niet van de hemelse dauw, aldus Liesbeth De Staelen van Masala. ‘En neem van me aan dat je kan knoeien met loonfiches: hoe controleer je dat niet alle overuren op de plukkaarten zijn ingeschreven? Wie het daar niet mee eens is, kan opstappen, al is het vaker een kwestie van wederzijdse afspraken dan dat er harde economische uitbuiting mee gemoeid is.’

Vandaag wordt de sector regelmatig gecontroleerd op tewerkstelling van mensen zonder papieren of op sociale fraude. Bijgevolg heeft het zwartwerk volgens Van Heers zich verlegd naar andere –minder gecontroleerde– uren. De sector zelf zucht onder de aanhoudende geruchten over zwartwerk. Van Oirbeek: ‘We blijven dat vervelende imago meeslepen. We zitten als sector echt op een goed spoor maar je kan sociale fraude nu eenmaal niet volledig uitsluiten. Wie wil, vindt wel een weg. De intentionele fraudeurs moeten hard worden aangepakt. Maar soms zondigen kleinere producenten zonder het zelf te beseffen, omdat de reglementering zo complex is. Je moet overigens beseffen dat de boetes op de tewerkstelling van mensen zonder papieren zo hoog zijn dat de producenten er zich niet aan wagen: vierduizend euro per hoofd is niet niks.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.