De ramptoerist [Blog uit Birma]

Op de landkaart ligt de delta op een kiezelworp van Rangoon. Dat vond Nargis trouwens ook, want de schade van de storm strekte zich uit tot de zuidrand van de voormalige hoofdstad. Maar de cycloon ging dan ook tekeer met windsnelheden tot tweehonderdvijftig kilometer per uur, niet gehinderd door de tienduizenden gaten in de weg, de tolposten aan de bruggen of het vee dat de weg gebruikt als rustplaats. Voor wie zich op twee of vier wielen moet verplaatsen, is de delta -zo’n 300 op 200 kilomter groot- al snel heel wat onzachte uren van Rangoon verwijderd. Maar de trip is de moeite waard.
De delta is een feest voor liefhebbers van groen. Verse rijstvelden, afgewisseld met riet- en grasvelden, worden aan de horizon afgezoomd door stroken kokospalmen. Tussendoor vullen plukjes Afrikaanse palm, rijen eucalyptus en hier en daar een lotusveld het groenkleurenspectrum aan. Terwijl ik in een rammelende collectieve taxi, daarna een brommertaxi en later nog een gammele bus over de wegen van de delta dender, schuiven mannen, vrouwen en kinderen elegant voorbij in bootjes op de ondiepe kanalen die het land doorsnijden. Daarnaast wentelen de waterbuffels zich in diepe poelen modder, een perfecte manier van afkoelen in de verschroeiende en vochtige temperaturen van deze onafzienbare polders. Vederlichte bamboebruggen lopen over de kanalen naar de de palmbladeren-met-houten huizen -waarvan vele bordjes dragen met de logo’s van de EU, de islamitische halve maan of de Internationale Migratie Organisatie (IOM), een herinnering aan de Nargisramp en aan de profileringsdrang van de internationale donoren. De markten in de stadjes bulken van fruit, groenten, bloemen en elektronica.
Dit schijnbare Arcadië verbergt talloze ongenezen wonden en etterende littekens van de ramp die op 2 mei 2008 in de vorm van nooit geziene stormwinden en metershoge vloedgolven over dit land kwam. Naar schatting verloren hier 140.000 mensen hun leven, werden 50.000 huizen vernield en 350.000 beschadigd, moesten 4100 scholen heropgebouwd worden, werd 600.000 hectare landbouwgrond overstroomd waardoor de helft van alle trekdieren verdronken, vissersboten vernield werden en voedselvoorraden en landbouwwerktuigen verloren gingen. Na heel wat handenwringen liet de xenofobe regering toch internationale hulp toe, die over het algemeen als vrij succesvol gezien wordt.
Een van de succesverhalen is de hervonden aandacht voor mangrovebossen, die op sommige plaatsen een levensreddende buffer vormden tegen het natuurgeweld, maar op veel plaatsen waren ze verwijderd om plaats te maken voor garnaalkwekerijen. Toch toont onderzoek aan dat zowat negentig procent van alle slachtoffers hun huidige huizen slechter vinden dan wat ze hadden voor de cycloon toesloeg, en, erger nog, dat er een toenemende schuldenspiraal op gang gekomen is waardoor de kansen op een economische heropleving voor de onmiddellijke toekomst fundamenteel gehypotekeerd worden.
Wie het over een en ander wil hebben met de vele lokale of internationale ngo’s of multilaterale organisaties die nog actief zijn in de delta, moet snel zijn. Steeds meer organisaties beschouwen hun werk als afgerond en trekken hun personeel terug uit de delta. Maar ook wie vandaag aanklopt, krijgt niet meteen antwoord op zijn vragen. In plaats van de internationale standaardvragen (What’s your name? Where are you from?) kreeg ik hier telkens de verschrikte vraag: heb je een reistoelating?
Bij een van de organisaties was de eerste reactie op mijn onaangekondigde verschijning het sluiten van de poort en een telefoontje naar het hoofdkwartier in Rangoon -terwijl me een ijskoude limonade aangeboden werd, een humanitaire reactie op de aanblik van een roodaangelopen, overvloedig zwetende blanke man. Zodra ik het gevraagde papier -compleet met de nodige stempels en handtekeningen- op tafel legt, ontspannen de gezichten zich. Het papier wordt gekopieerd, rondgegeven, maar zelfs dat leidt niet tot makkelijke gesprekken: “Wij hebben geen toelating om met journalisten te praten.”
Gelukkig is niet niet iedereen even strikt in de leer en zijn er genoeg mensen die het belang van informatie hoger inschatten dan het gewicht van een verafgelegen bevel. Hopen maar dat zij gelijk hebben.