De revolutie van de Geliefde Leider in Egypte

Egypte herdacht de derde verjaardag van de Tahrir-opstand tegen dictator Moebarak met een uitgebreide hulde aan de nieuwe sterke man, generaal al-Sisi, en met dodelijke repressie tegen zijn tegenstanders. Chams Eddine Zaougui ging de temperatuur opmeten in Caïro. De koorts wil maar niet zakken.

In Egyptische koffiehuizen wordt tegenwoordig zelden over politiek gesproken. Te gevaarlijk. Vooral als je kritiek hebt op het leger en de interimregering van Adly Mansour. Het risico bestaat dat iemand van de alomtegenwoordige veiligheidsdienst of een caféganger je aangeeft als lid van de Moslimbroederschap of een revolutionaire groep. En dan heb je een dossier bij de veiligheidsdiensten, of erger: je wordt opgepakt.

Maar als er één naam is die als een sissend geluid overal te horen is in de straten, winkels, koffiehuizen en snackbars van Cairo is het ‘Sisi’. Zo noemen Egyptenaren de 58-jarige minister van Defensie Abdel Fattah Al-Sisi, een man die een jaar geleden vrijwel onbekend was en nu een cultstatus geniet. Eigenlijk is er nog altijd weinig over hem bekend, maar dat weerhoudt de bevolking er niet van om Al-Sisi te vergelijken met populaire Egyptische presidenten zoals Gamal Abd Al-Nasser en zijn opvolger Anwar Al-Sadat.

Mantra stabiliteit

Twee woorden komen steevast aan bod als Egyptenaren uitleggen waarom Al-Sisi de ideale presidentskandidaat is: stabiliteit en veiligheid. De vrome en enigmatische generaal wordt gezien als iemand die een eind kan maken aan het stuurloze revolutionaire gedobber, en het getormenteerde land terug op het juiste spoor kan zetten – en houden. Ook Rami Hassan, een bedeesde dertiger die niet van plan was om op 25 januari de derde verjaardag van de revolutie op het Tahrirplein te vieren (‘te veel volk en te luidruchtig’), beklemtoont dat hij Al-Sisi wel steunt. Opnieuw hoor je de mantra van stabiliteit: ‘Wat dit land nu nodig heeft, is een sterke leider, iemand die de touwtjes stevig in handen heeft en van Egypte een voorspoedig en sterk land kan maken’.

Die hunkering naar stabiliteit is minder vaag dan op het eerste gezicht lijkt. Veel mensen in Egypte leven van het toerisme, een sector die zwaar te lijden heeft onder de woelige politieke ontwikkelingen. In 2013 waren de inkomsten uit het toerisme met meer dan veertig procent gedaald tegenover 2012. In Khan Al-Khalili, een labyrintische middeleeuwse bazaar in Oud-Cairo waar vroeger tourbussen geparkeerd stonden, is geen toerist te zien: de terrassen zijn leeg, verkopers staren lethargisch voor zich uit.

De impact van de revolutie op het toerisme is ook voelbaar in armere wijken van de grootstad. ‘Veel producten die in Khan Al-Khalili worden verkocht, worden hier gemaakt, in werkstalletjes die achter de huizen staan’, zegt de 23-jarige Asma Bakrey die in Manshiyet Nasr woont, een van de grootste sloppenwijken van Cairo. ‘Sinds het uitbreken van de revolutie gaat het bergaf voor de mensen: ze hebben het steeds moeilijker om de eindjes aan elkaar te knopen.’

Terrorisme

En dan is er een bomaanslag in de vroege ochtend van 24 januari, precies een dag voor de derde verjaardag van de revolutie. Weer een zware klap voor de toeristenindustrie. Weer een reden om van stabiliteit en veiligheid een prioriteit te maken. Wat die ochtend precies is gebeurd, blijkt uit de camerabeelden die de Egyptische televisie herhaaldelijk heeft getoond. Een witte pick-up parkeert in de lege straat vlak voor het hoofdkwartier van de Egyptische veiligheidsdienst, in het oosten van Cairo.

Als een donkere personenwagen passeert, stapt de chauffeur van de pick-up in en rijdt de auto snel weg. Even later komt een agent de verlaten pick-up inspecteren: hij kijkt naar binnen en stapt, zich niet bewust van de ernst van de zaak, rustig terug naar het hoofdkwartier. Als een tweede agent de verdachte wagen controleert en opnieuw weg stapt, is er plots niets meer te zien op de camerabeelden – alleen grote oranje en witte vlekken.

De kracht van de bomauto was enorm. De plek waar de auto stond, was veranderd in een kuil met daarin gebroken stukken straat. De korte, doffe knal was tot kilometers ver te horen, en veel Cairenen werden die ochtend ruw wakker geschud door de schok. Drie agenten en een taxichauffeur die toevallig voorbijreed op het moment van de ontploffing, kwamen om het leven. En daar bleef het niet bij: enkele uren later, terwijl de reddingswerkers volop bezig waren en paniekerige buren de schade kwamen opnemen, volgden nieuwe aanslagen in Cairo, allemaal gericht tegen politie- en veiligheidsagenten.

Ansar Bayt Al-Maqdis, een schimmige terroristische organisatie die gevestigd is in de Sinai-woestijn en banden heeft met Al-Qaeda, eiste de golf van aanslagen op. De reden: wraak. De terroristen willen het leger, de interimregering en de Egyptische veiligheidsdiensten straffen voor hun repressieve aanpak van de Moslimbroeders. Ze pikken het niet dat de verdreven president Mohammed Morsi en duizenden leden van de Broederschap achter tralies zitten.

Wat de precieze band is tussen Ansar Bayt al-Maqdis en de Moslimbroederschap is moeilijk te achterhalen. Maar het is niet uitgesloten dat de Moslimbroederschap de omstandigheden schiep waarin jihadisten gemakkelijker konden opereren. Zo verleende Morsi in 2012 aan tweeduizend gevangen militanten presidentiële amnestie. Ook zijn opvallend lakse optreden tegen geradicaliseerde bedoeïenen in de Sinaï doet de vraag rijzen of dit een bewuste tactiek was: jihadisten gebruiken als een stok achter de deur om tegenstanders in geval van nood mee af te schrikken.

Diepe haat

De Moslimbroederschap ontkent elke betrokkenheid en veroordeelt de aanslagen. Sommige Moslimbroeders geloven in een complottheorie en beweren dat de terreurgroep Ansar Bayt Al-Maqdis een uitvinding is van de veiligheidsdiensten. Om chaos te zaaien, en vervolgens de schuld in de schoenen te schuiven van de islamisten. Maar de meeste Egyptenaren denken daar anders over. Voor hen is het zonneklaar: de Moslimbroeders zijn terroristen. ‘Dood aan de Moslimbroeders!’, riepen woedende toeschouwers die voor de verwoeste façade stonden van het hoofdkwartier van de veiligheidsdienst. De gemoederen raakten zo verhit dat agenten aan chauffeurs met baarden vroegen om terug te keren en een andere weg te nemen.

De haat voor de Moslimbroederschap zit diep. Overal hangen posters en spandoeken waarop staat dat Egyptenaren front moeten vormen tegen de terroristen (een boodschap die de Egyptische media dagelijks herhalen). En via een kliklijn spoort de televisie burgers aan om meerderjarige Moslimbroeders aan te geven. Die agressieve overheidspropaganda heeft zijn effect niet gemist. Op de weinige posters die in Cairo overblijven van Morsi, is zijn gezicht weggekrast. En tijdens de derde verjaardag van de revolutie vond niemand het ongepast dat een man rondliep met een zelfgemaakte galg voor de Moslimbroederschap. ‘Laten we ze gaan halen en afmaken’, stond op het bord boven de galg.

Faustiaans pact

Zo gehaat als de Moslimbroeders zijn, zo geliefd is Al-Sisi. Ze vereren hem. 25 januari was helemaal geen herdenking van de start van de revolutie, drie jaar geleden, maar een groot feest van de aanhangers van Al-Sisi. Uitgelaten mensen stroomden in de loop van de dag langzaam naar het Tahrirplein, dat ’s avonds zwart zag van het volk. Overal waren plakkaten, posters en t-shirts van Al-Sisi. Wie niet enthousiast meevierde, werd geviseerd en riskeerde woedende mensen over zich heen te krijgen.

En wie kritiek durfde te geven, was een vogel voor de kat: politie- en veiligheidsdiensten doodden die dag zeker 49 burgers en arresteerden 1076 demonstranten. Zelfs onder de verdreven Hosni Moebarak was het geweld niet zo extreem. Moslimbroeders en revolutionairen stierven op slechts enkele straten verwijderd van het Tahrirplein. ‘Het geweld is onvoorstelbaar’, twitterde Mosa’ab Al-Shamy, een bekende Egyptische activist en fotograaf. ‘Het is onmogelijk om foto’s te nemen’.

Tekenend was ook hoe mensen reageerden toen een groep gevluchte betogers bezweet en in paniek op adem probeerden te komen in een rustige zijstraat waar mensen waterpijp zaten te roken. ‘Politie- en veiligheidsagenten zitten achter ons aan’, zei een van de jongeren. De meeste mensen bleven gewoon zitten, roken. Een menigte Al-Sisi-aanhangers trok voorbij: er werd met nationale vlaggen gezwaaid en patriottische liederen schalden uit grote luidsprekers die aan auto’s waren vastgemaakt.

De jacht op ongewenste elementen kon het feest van de Al-Sisi-aanhangers niet verpesten. De betogers, zo ging de redernering, lokken het geweld uit: het is hun eigen schuld. Het is alsof Egyptenaren een faustiaans pact hebben gesloten met de politie- en veiligheidsdiensten, waar ze drie jaar eerder samen met de rest van de bevolking tegen in opstand waren gekomen: in ruil voor veiligheid zien ze het excessieve geweld tegen zogenaamde onruststokers en terroristen door de vingers.

Boos op het Westen

Op de kritieken van westerse beleidsmakers en experts, die betreuren dat een democratisch verkozen president werd afgezet en een groot deel van de bevolking opnieuw een generaal als president wil, reageren Egyptenaren boos. Vooral om de kritieken van Amerikaanse politici en Egypte-watchers is de woede groot, in alle lagen van de bevolking. Zowel voor als tijdens de derde verjaardag van de revolutie zag je regelmatig spandoeken met de niet mis te verstane boodschap: ‘Amerika moet ons de les niet spellen’.

Abdel-Moneim Said, een Egyptische politieke wetenschapper en voorzitter van het dagblad Al-Masry Al-Youm, ergert zich aan de betweterigheid van buitenlandse experts. In een opiniestuk voor Al-Ahram Weekly schrijft Said dat westerlingen onvoldoende beseffen hoe opportunistisch en ondemocratisch de Moslimbroeders waren: ‘Westerse experts waren niet bezorgd om het dreigende religieuze fascisme dat alarmerend snel toenam’.

Voor hem is het simpel: als Egyptenaren Al-Sisi als president willen, is dat hun recht. In elk geval zullen de Egyptenaren een militaire dictatuur ‘niet langer passief en apathisch aanvaarden’, verzekert Said.

Al-Sisi zelf beschuldigde in een zeldzaam interview met The Washington Post de Obama-administratie ervan de wil van de Egyptische bevolking te veronachtzamen. ‘Jullie hebben jullie rug gekeerd naar de Egyptenaren, en dat zullen ze niet vergeten’, zei een gepikeerde Al-Sisi. Voor hem is het duidelijk wat de Verenigde Staten kunnen doen, als ze willen helpen: ‘De VS-administratie heeft veel invloed op de Moslimbroederschap, en ik zou willen dat de VS-administratie die invloed gebruikt om het conflict op te lossen’.

Wat Al-Sisi bedoelt, is dat de VS de Moslimbroeders ervan moeten overtuigen dat ze hun protesten staken en zich neerleggen bij wat een groot deel van de bevolking wil. Op de vraag of hij zich verkiesbaar zal stellen als president antwoordde Al-Sisi ontwijkend: ‘Dat de mensen van je houden, dat is voor mij het allerbelangrijkste’.

Al-Sisi’s gok

Maar liefde voor een leider is vergankelijk. Het is waar dat Egypte, een land met 90 miljoen burgers, een groot potentieel heeft, als de overheid de juiste maatregelen treft. De vraag is of Al-Sisi daarin zal slagen. Verkozen worden tot president is makkelijk: gezien zijn populariteit is het slechts een formaliteit. De nodige economische groei tot stand brengen om te vermijden dat jongeren prullen moeten verkopen op straat of onder hun diploma moeten werken – dat is de echte uitdaging.

Het feit dat het leger en corrupte zakenmensen uit de tijd van Moebarak veel financiële macht hebben, maakt hervormingen hoe dan ook moeilijk. Bovendien is de financiële steun die Al-Sisi krijgt van de Golf weinig meer dan een doekje voor het bloeden.

Misschien is dat de reden waarom Al-Sisi aarzelt of het presidentschap wel zo’n goed idee is. Als hij niet aan de hoge verwachtingen van de bevolking kan tegemoetkomen, zou zijn ster wel eens even snel kunnen dalen als ze is opgekomen. En worden de dissidenten van vandaag misschien opnieuw de helden van morgen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.