De slag om Santiago

De manifestaties in Chili begonnen in mei dit jaar, en gingen in eerste instantie uit van de studentenverenigingen. Ze protesteren tegen het onderwijssysteem, dat nog stamt uit de tijd van dictator Pinochet en semi-geprivatiseerd is. De grote hervorming van 1980 droeg een deel van de beslissingsmacht over aan de scholen zelf, ook als het privé-instellingen waren. Daarnaast werd er een vouchersysteem ingevoerd waardoor privé-scholen een staatssubsidie konden aanvragen.  In 1993 kwam daar de regeling van ‘gedeelde financiering’ bij, die toelaat leerlingen om extra lesgeld te vragen. Dit resulteerde in een groeiend kwaliteitsverschil tussen verschillende scholen, terwijl ook de kosten stegen.

Aanvankelijk waren de acties ludiek en speels: de straten vulden zich met dansende studenten, er werd een kiss-in georganiseerd in één van de universiteitshallen. Toen respons van de regering uitbleef, breidde het protest zich algauw uit en werd de sfeer grimmiger. Vakbonden, milieu- en burgerrechtenorganisaties sloten zich aan bij de verzuchtigingen van de studentenverenigingen. Niet alleen het onderwijs maar ook algemenere economische en sociale kwesties, zoals het privé-beheer van Chili’s kopermijnen, werden aan de kaak gesteld, in navolging van de internationale protestgolven van Occupy Wall Street tot het Syntagmaplein in Griekenland en de Spaanse indignados.

Het waren zo’n zeventig middenveldorganisaties die gezamenlijk opriepen tot de tweedaagse nationale betoging op dinsdag en woensdag. Naast vreedzame demonstraties werden er gisteren op verschillende plaatsen in de hoofdstad barricades opgericht, een groep gemaskerde betogers gooide met stenen en stak een bus in brand. Het antwoord van de ordediensten liet niet op zich wachten. Met name de carabineros, de Chileense gewapende politietroepen, traden bijzonder hardhandig op. Tijdens eerdere betogingen waren zij al verantwoordelijk voor de dood van student Manuel Gutiérrez en de mishandeling van fotojournalist Victor Salas, die hierdoor een oog verloor.

De studentenleiders verwerpen het geweld van beide kampen, maar denken er niet aan de acties stop te zetten. Gisteren trok een delegatie naar het presidentiële paleis om er de resultaten van een eigen rondvraag onder de bevolking over de onderwijskwestie voor te leggen. 88 procent van de 1,7 miljoen respondenten drukten hun voorkeur voor gratis en gelijkwaardig openbaar onderwijs uit.

De conservatieve regering van president Sebastian Piñera is vooralsnog niet bereid om echte toegevingen te doen. Tot nu toe heeft de overheid enkel meer studiebeurzen aangeboden in een poging het protest te sussen, maar dit is niet voldoende voor de actievoerders, die een volledige hervorming van het school- en universiteitensysteem eisen. Ondertussen doet ook het gerucht de ronde dat de president van plan is de noodtoestand uit te roepen, wat hem het recht zou geven het protest hardhandig de kop in te drukken.