De Sovjeterfenis in beeld: moederland Rusland

Op 25 december is het precies twintig jaar geleden dat de Sovjetunie officieel ophield te bestaan. MO* reisde de voorbije jaren door heel wat voormalige Sovjetrepublieken, van Tallinn tot Vladivostok, en blikt terug met een reeks pakkende beelden. In deze aflevering: moederland Rusland.

  • MO* Vladivostok (letterlijk: ‘Overheers het oosten’) was tijdens de Koude Oorlog een gesloten stad. Lees: verboden terrein voor buitenlanders. Zelfs Russen moesten speciaal toelating vragen om Vladivostok te bezoeken. De reden? De strategische locatie van de havenstad én de aanwezigheid van de Stille Oceaanvloot van de Russische marine. Vandaag liggen de militaire schepen er nog steeds aangemeerd. Met wat geluk zie je zelfs een dieselonderzeeër de haven uitvaren. MO*
  • MO* Gids Ludmilla in de C-56-duikboot in Vladivostok: ‘Deze onderzeeër werd in 1941 door de Russische marine in gebruik genomen en heeft 10 Duitse schepen vernietigd. Hij werd effectief ingezet tot in 1954 en diende nog tot in 1965 als trainingsboot. Sinds 1975 doet hij dienst als museum.’ Een aantal originele compartimenten zijn bewaard: de kapiteinskajuit, de machinekamer (mét periscoop) en de torpedo-opslagplaats. Indrukwekkend, de sfeer van een James Bondfilms doemt meteen op. Voor Ludmilla staat de duikboot symbool voor Ruslands militaire kracht: ‘Deze duikboot had nog dieselmotoren, maar vandaag heeft de Russische marine nucleaire onderzeeërs.' MO*
  • MO* Vissers op de kade in de haven van Vladivostok. Toen de Sovjets in 1922 het Verre Oosten bereikten, werden alle buitenlandse bedrijven op de haven van Vladivostok genationaliseerd. Enkel Sovjetschepen mochten nog aanleggen in de haven, buitenlandse schepen werden geweerd. De ministeries van Transport en Visserij in Moskou voerden in Vladivostok het hoge woord. Na de implosie van de Sovjetunie ging de haven opnieuw open voor buitenlandse spelers. MO*
  • MO* Yuri Tyunyagin (29) uit Moskou is een paar weken in Vladivostok op bezoek. Hij is als ingenieur betrokken bij de bouw van een van de nieuwe bruggen in Vladivostok. ‘De pijlers zijn maar liefst 320 meter hoog, de brug is 1300 meter lang. Bij mijn weten wordt dit de grootste brug in de wereld.’ Tyunyagins bedrijf levert gps-apparatuur, nodig om op grote hoogte precieze afstanden te bepalen. ‘Als het hard waait, of als er seismische activiteit is, kunnen de pijlers bovenaan immers tachtig centimeter van hun stand afwijken.’ De brug moet klaar zijn tegen midden 2012, wanneer Vladivostok gaststad is van de APEC-top, een bijeenkomst van 21 landen aan de Stille Oceaan. Tyunyagin: ‘De Russische overheid wil aan de Koreanen en Japanners laten zien: wij hebben het geld om dit soort bruggen te bouwen. We zijn hier, en we laten deze stad niet achter.’ MO*
  • MO* De “kathedraal op het bloed” in Jekaterinenburg, een stad in het Russische Oeral-gebergte. De Russisch-orthodoxe kathedraal is gebouwd op de plaats waar in 1918 de laatste tsaar, Nicolaas II, en zijn familie vermoord werden. MO*
  • MO* Authentieke fichebakken in de bilbliotheek van Kazan, de hoofdstad van Tatarstan, een republiek binnen de Russische Federatie. MO*
  • MO* Samosirovo is een gemengd Tataars-Russisch dorpje met 10.000 inwoners, op 15 kilometer van de Tataarse hoofdstad Kazan. In Samosirovo krijg je het gevoel dat de tijd heeft stilgestaan. Houten huisjes, onverharde wegen, water uit de put, buitenstaanders worden op verbaasde blikken onthaald. Zowat een derde van de Russische bevolking woont in dorpjes als dit, waar zelfs de twintigste eeuw nog een begrip uit de toekomst lijkt. 'Ik zou niet in de stad willen wonen, geef mij maar de natuur en de gezonde buitenlucht', zegt Nicolai Dmitrievitch (65), de bloos op zijn wangen. Samen met zijn vrouw Nina Fedorovna (64) woont Nicolai in een gezellig boerderijtje, fruitbomen en bloemen in volle bloei, kippen op het erf, in de stal welgeteld één varken. 'Voor met Kerstmis', lacht Nicolai. 'Kunnen we met vier families van eten.’ Nicolai toont zijn ruwe, zwarte handen: ‘We werken hard, elke dag nog. Opstaan om 5 uur ‘s morgens, en dan veertien uur werken in de tuin, soms aan één stuk door. We eten uit eigen tuin en verkopen de rest van de opbrengst op de wekelijkse boerenmarkt in Kazan. Zo kunnen we overleven. Gisteren hebben we komkommers, tomaten en kool verkocht.’ Kleindochter Olesia (17) komt er bij staan. Er klopt iets niet in het plaatje: met haar flashy outfit en trendy kapsel ziet Olesia eruit alsof ze recht uit een MTV-videoclip is gestapt, het contrast met de omgeving is volledig. Olesia woont in Kazan maar logeert in de zomer bij haar grootouders. ‘Ik wil later advocaat worden maar ik wil niet weg uit deze streek. Moskou zegt me niets. Ik zou mijn familie niet kunnen missen.’ Baboeshka Nina glundert: ‘Mijn kleindochters drinken en roken niet en ik heb een heel lieve man, de mensen in het dorp zijn daarom zelfs jaloers op mij. Akkoord, we moeten hard werken maar ik ben heel gelukkig.’ Nina vertelt over hoe ze in de harde jaren na de Tweede Wereldoorlog op blote voeten door de sneeuw moest lopen. ‘Dàt was de moeilijkste periode uit mijn leven.’ MO*
  • MO* Kazan is de hoofdstad van Tatarstan, een republiek binnen de Russische Federatie met voornamelijk moslims als inwoners. Kazan vierde in 2005 haar duizendste verjaardag. Pronkstuk van de stad is de Kul Sharif, prachtig gelegen binnen de maagdelijk witte kremlinmuren. De moskee is genoemd naar de moslimleider die in 1522 door de troepen van Ivan de Verschrikkelijke is vermoord. Moskeeën rijzen in Tatarstan overigens als paddestoelen uit de grond: sinds de val van de Sovjetunie zijn in deze republiek maar liefst 1000 nieuwe moskeeën geopend. De helft van de inwoners is dan ook moslim. ‘Van moslimfundamentalisme of religieuze sekten hebben we in Tatarstan geen last. Dat zijn trouwens geen echte moslims, ze deskrediteren de islam. Islam betekent vrede.’ Aan het woord is Marat Hasrat van de Moslim Religieuze Raad van de Republiek Tatarstan, de organisatie die de activiteiten van religieuze organisaties coördineert en bedevaartreizen naar Mekka organiseert. ‘In Tatarstan is de koran meer een traditie, geen verplichting zoals in sommige Arabische landen. Het staat vrouwen bijvoorbeeld vrij om een hoofddoek te dragen.’ In de centrale winkelstraat van Kazan, waar Adidas, Dior en McDonalds intussen tot de vaste waarden behoren, kun je de hoofddoeken op één hand tellen. Enkel de souvenirsstandjes, met zowel typisch Russische matrioshka’s als groene bidsnoertjes en tapijtjes met koranverzen, verraden de aanwezigheid van moslims. Tatarstan is het levende bewijs dat verschillende volkeren en religies ook in Rusland perfect in vrede kunnen samenleven. Natuurlijk komen etnische spanningen minder snel bovendrijven als je je geen zorgen moet maken over brood op de plank. Door zijn olie is Tatarstan een van de meest welvarende regio’s van Rusland. Met Nizhnekamsk Neftekhim en Nizhnekamsk Shina beschikt Tatarstan over twee belangrijke oliebedrijven, die jaar na jaar de kas van de republiek flink spijzen. MO*
  • MO* Vladimir Poetin, ex-president en huidig premier van Rusland. Gedoodverfd favoriet om Dmitri Medvedev in 2012 op te volgen als president van Rusland. MO*
  • MO* Moskou by night. MO*
  • MO* Een groep uitgelaten Russische militairen viert in Moskou een zomerse dag vakantie met vodka en muziek. MO*
  • MO* Volga-autofabriek in Nizhny Novgorod. De stad met 1,4 miljoen inwoners langs de Volga-rivier huisvest sinds tientallen decennia belangrijke militaire onderzoekscentra en fabrieken. Tijdens de sovjetjaren was Nizhny Novgorod –toen nog Gorky genaamd, naar de beroemde sovjetschrijver– dan ook een gesloten stad voor buitenlanders. De militaire industrie produceert vandaag minder tanks, schepen, gevechtsvliegtuigen en radio-elektronica. MO*
  • MO* Woonblokken in Nizhny Novgorod. MO*
  • MO* Hartsvriendinnen Victoria en Julia, samen met Vladislav (2), het zoontje van Victoria. Victoria woont in een kommunalka (een appartement uit vervlogen Sovjettijden) in Sint-Petersburg. Ze betrekt een kamer van 21 vierkante meter, samen met Vladislav, de Dalmatiër Ljova en een aquarium met vissen. ‘Tijdens mijn zwangerschap gekocht om wat te ontspannen.’ Een vader is er niet. Victoria is het 1,5 jaar geleden bij haar man afgetrapt. Hij was drugsverslaafde. Vooral financieel is het moeilijk om als alleenstaande moeder het hoofd boven water te houden. Victoria -boksinstructeur van opleiding en een paar jaar geleden nog derde op het Russisch bokskampioenschap- moet zien rond te komen met 7000 roebel (één roebel is ongeveer één oude Belgische frank). Dat is haar salaris als leerkracht lichamelijke opvoeding. Victoria: ‘Daarvan gaat 2000 roebel naar algemene kosten in het appartement, en dan blijft er nog 5000 over om van te leven. Dat is nauwelijks mogelijk, ik moet echt een extra job vinden. Momenteel werk ik dertig uur per week als leerkracht, gelukkig kan Vladislav bij mij op school in de crèche blijven.’ Toen Vladislav geboren werd, kreeg Victoria van de overheid 8000 roebel cash, plus een “kinderkaart”, een soort kredietkaart met 15.000 roebel op, volledig aan de baby te besteden. Daarnaast is er het maandelijkse kindergeld: 1500 roebel tot 1,5 jaar oud; vervolgens tot drie jaar 400 roebel. ‘Daar ben je dus niets mee’, zegt Julia. ‘Voor kinderkleren geef je al snel 6000 roebel per maand uit, aan eten 4000 roebel. Als je arm bent, neem je geen kind. Ofwel word je alcoholieker. Zo zie ik het.' MO*
  • MO* Een van de grootste uitdagingen waar Rusland voor staat, is demografie. Het grootste land ter wereld telt vandaag nog maar 138 miljoen inwoners. Dat is zo maar even tien miljoen minder dan twintig jaar geleden. Al in zijn eerste State of the Union-toespraak in juli 2000 zette toenmalig president Vladimir Poetin het thema centraal. In de State of the Union van 2006 noemde hij de bevolkingssituatie zelfs het meest acute probleem van Rusland. Een Russische vrouw krijgt gemiddeld 1,39 kinderen. Voor een stabiel bevolkingspeil is een gemiddelde van 2,1 nodig. MO*
  • MO* De gemiddelde levensverwachting in Rusland is 65 jaar. Vrouwen worden gemiddeld 72 jaar oud, mannen amper 59 jaar –dat is zeventien jaar minder dan in België. Duizelingwekkende cijfers. ‘Rusland is een van de weinige landen in de wereld waar de levensverwachting achteruit blijft gaan’, schrijft de Wereldbank in het rapport Dying too young (2005). Ze noemt de bevolkingssituatie in Rusland ‘verontrustend, zelfs alarmerend’. Een verdere daling van de werkende bevolking kan problemen opleveren om arbeidsplaatsen in te vullen, waardoor de economische groei op lange termijn in het gedrang komt. Minder werkende Russen betekent ook minder staatsinkomsten, en dat terwijl de noden van een ouder wordende bevolking net zullen stijgen. Pensioenen en gezondheidszorg zullen immers meer investeringen vragen. De Wereldbank vreest ook voor een sociale ontwrichting: families raken gedestabiliseerd en de verschillen tussen regio’s zullen groeien, wat aanleiding kan geven tot sociale en politieke uitdagingen. Zelfs voor de veiligheid van het land is de bevolkingscrisis een probleem: het aantal dienstplichtige mannen zal dalen, met alle problemen van dien om het Russisch leger te bevolken. MO*
  • MO* Uitgestrekte sneeuwlandschappen glijden voorbij. De treinrit van Sint-Petersburg naar Luga, een stadje 130 kilometer verderop, duurt meer dan twee uur. In de houten treinwagons leuren venters met magazines, nagelvijltjes en Russische barbiepoppen. Achter de vuile ramen wisselen houten huisjes, datsja’s en enorme naaldbossen elkaar af. Rond het stadje Luga liggen 346 kleine dorpjes. Zaklinje, een dorpje met om en bij de drieduizend inwoners, lijkt haast een zwart-wit-schilderij. Dit is een heel ander Rusland dan St. Petersburg: rustiger, desolater. Terwijl zowat drie vierde van de Russische bevolking in steden woont, sterft het platteland langzaam uit. MO*

Lees ook:

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.