De toekomst begint in Teheran

Vanuit het Westen werd meteen na de verkiezing van Rouhani in elk geval de vraag gesteld of de nieuwe president zal zorgen voor een opener houding in de onderhandelingen over het Iraanse atoomprogramma. Rouhani heeft die onderhandelingen in het verleden al geleid, dus hij kent het dossier én de marges waarover de Iraanse politici beschikken.

Hij weet ook dat je om succesvol te onderhandelen samen moet oversteken. Dat is het voorbije decennium tweemaal mislukt. Toen Rouhani onderhandelaar was en Mohammad Khatami president, kregen ze het deksel op de neus vanwege een extreem ideologisch Witte Huis onder George Bush. En toen Obama helemaal bij het begin van zijn eerste ambtstermijn een hand uitstak naar Teheran, kreeg hij een vuistdikke brief vol ideologische eigenwaan terug van Mahmoud Ahmadinejad.

Het antwoord op de vraag of de verkiezingen van 13 juni voor een doorbraak kunnen zorgen in de gesprekken tussen Iran en het Westen, hangt dus niet alleen af van de complexe en ondoorzichtige machtsverhoudingen in Teheran, maar ook van de vraag of Washington, Londen, Parijs, Berlijn en Brussel werkelijk een oplossing zoeken, dan wel een regimewissel.

Scherpe bocht nodig

‘Het verhaal van het Amerikaanse beleid tegenover de Islamitische Republiek is een ononderbroken opsomming van slechte ideeën, van hoge verantwoordelijken die niet in staat blijken te leren uit vroegere mislukkingen en niet bereid om te stoppen met werkmethodes die duidelijk niet werken, van een grote macht die niet kan weerstaan aan de verleiding om het Midden-Oosten te overheersen.’ Die vernietigende evaluatie van de Amerikaanse –en bij uitbreiding, westerse– aanpak van Iran sinds de revolutie in 1979 is van het echtpaar Flint en Hillary Leverett, die beiden jaren werkten voor Amerikaanse inlichtingendiensten, Buitenlandse Zaken en academische instellingen.

In Going to Tehran pleiten de Leveretts voor een aanpak die vergelijkbaar zou zijn met Richard Nixons bezoek aan Beijing in 1972. Toen werd het bestaan van de Volksrepubliek China erkend en aanvaard, als voorwaarde om tot vruchtbare internationale samenwerking te komen. Vandaag, zeggen ze, moet Washington de moed hebben om de Islamitische Republiek in Iran te aanvaarden als een fact of life, ook al belichaamt die een wezenlijke uitdaging voor het Amerikaanse economische belang in de regio en voor de kapitalistische ideologie.

Voor die fundamentele wijziging van het Iranbeleid kan Obama teruggrijpen op het Akkoord van Algiers (1981), dat door Reagan ondertekend werd en dat stipuleert dat de VS ‘niet zullen interveniëren, direct of indirect, politiek of militair, in Irans interne aangelegenheden’.

Obama naar Teheran

Het Westen moet, met andere woorden, niet alleen speculeren over de intenties en mogelijkheden die de pas verkozen Hassan Rouhani heeft. Het zou er goed aan doen zelf een eerste stap te zetten om de kansen van de nieuwe president te vergroten.

Barack Obama heeft nog drie jaar om de raad van de Leverretts op te volgen en naar Teheran af te reizen om er een historisch akkoord te sluiten waardoor de imperialistische pretenties van de VS in het Midden-Oosten ingeruild worden tegen hersteld moreel gezag en de economische voordelen die daarmee gepaard gaan.

Zo’n demarche zou bovendien kunnen zorgen voor een hoogst welkome afkoeling van het kunstmatig opgefokte conflict tussen sjiieten en soennieten in de islamitische wereld. Al zal Amerika zijn Arabische bondgenoten uit de Golf dan ook moeten overtuigen dat sektarisme niet langer lonend zal zijn.