De toekomst van de Arabische Israëli’s na 10 februari

Susan Nathans boek, De andere kant van Israël, (2005) over het tweederangsburgerschap van de Palestijnse burgers van Israël is intussen even oud als de coalitie die haar laatste dagen uitzit. Onder die coalitie –Kadima, de Arbeiderspartij, en de twee kleine partijen Gil en Shas– kwam de toch al wankele relatie van de staat Israël en zijn Palestijnse burgers steeds vaker onder druk te staan. Tegelijk zag  Nathan dat de Palestijnse Israëli’s steeds openlijker pleitten voor hun rechten en hun eigen etnische erfgoed.
In november 2006 bracht een denktank van Israëlische-Arabische intellectuelen, the Arab Higher Monitoring Comittee, een boekje uit over historische en actuele feitelijkheden van 1948 tot nu. Het werd massaal verspreid: 72.000 exemplaren gingen naar privé-adressen in Israël. Dat was een mijlpaal, zegt Nathan.
‘Kinderen kregen voor het eerst een document aangereikt over het Palestijnse politieke en culturele erfgoed. Maar het bevat ook een toekomstvisie over de situatie van de Arabische minderheid, gekoppeld aan een aantal eisen. Omdat het document ook het Joodse karakter van de staat Israël serieus in vraag stelt, kwam het aan als een bom. In regeringskringen en bij de veiligheidsdiensten werd het vertaald als een bewijs van gevaarlijke radicalisering van de Arabieren in Israël. Niemand staat er ook maar één minuut bij stil dat dit document een logische reactie is op de inherente discriminatie van de staat Israël tegenover de Israëlische Palestijnen sinds 1948.’

Koren op de molen van radicaal rechts

Het document leidde tot verhitte discussies met de staat Israël. Onder meer de Moldavische Avigdor Lieberman nam daar het voortouw in. De rijzende ster van de radicale partij Yisrael Beiteinu noemde de Arabische comitéleden een regelrechte bedreiging voor het bestaan van de staat Israël. En in navolging van de discussie, kwam hij aandraven met ideeën als loyaliteitstesten voor Arabische burgers van Israël.
Tijdens zijn verkiezingscampagne maakte Lieberman er ook geen geheim van: hij is de Palestijnen in Israël liever kwijt dan rijk. Hij  pleit daarbij onomwonden voor het afvoeren van nutteloze Israëlische steden met een Arabische bevolking naar de Palestijnse gebieden, in ruil voor het behoud van de grote joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.

Kloof dieper dan ooit

Het draagvlak voor Liebermans gedachtegoed groeide na de Gaza-oorlog. Verkiezingspolls wezen herhaaldelijk aan dat de Israëli’s vandaag rechtser dan ooit zullen kiezen. ‘De propagandamachine tijdens en na de oorlog heeft de angst voor Arabieren bij de Joodse Israëli’s alleen maar dieper ingebed. Het lijkt alsof we een stap van jaren terug in de tijd hebben gezet. De polarisatie tussen Joden en Arabieren groeit dagelijks. Volgens de Israëlische staat moeten alle Palestijnen het woord naqba uit hun collectieve geheugen snijden. Maar ten eerste is dit gedeelde geschiedenis.
Ten tweede: hoe kan je nu als jood vragen dat een etnie zijn eigen geschiedenis ontkent? Wanneer Arabieren opstaan en zich kritisch uitspreken, wordt hun gedrag meteen als “subversief”, “staatsbedreigend” bestempeld. Onder het mom van veiligheid worden alle democratische principes waarop onze staat zogezegd gebouwd is, opzij gezet. Wetten worden aangepast.
Terroristen die in de Israëlische gevangenis belanden, verliezen sinds kort meteen hun Israëlisch staatsburgerschap. Ook de gezinsherenigingswet werd in 2006 aangepast. Palestijnen uit de bezette gebieden kunnen niet langer trouwen met een Palestijnse Israëli en vice versa. Overigens, ook voor Joodse Israëli’s is het onmogelijk om verliefd te worden op Palestijnen, ik maakte het zelf mee. De staat bepaalt op wie je als burger verliefd wordt. Ik moet toch niet uitleggen dat burgerschap een verworvenheid is die gebouwd is op een tweesporenproces, niet op een éénrichtingsstraat?’

Arabische stembusgang

Terwijl de westerse media de Israëlische verkiezingen met spanning volgen, schijnen de Arabische media er nauwelijks aandacht aan te besteden. Dat zegt de Israëlische krant Ha’aretz. Voor de Arabische landen schijnt het een klare zaak te zijn: wie de verkiezingen ook wint–het centrumrechtse Kadima of de extreemrechtse Avigdor Lieberman–zal geen verschil uitmaken voor het vredesproces.
Zelfs de Palestijnse Israëli’s zijn nooit fan geweest van Israëlische verkiezingen. Een paar dagen voor Israël zijn offensief tegen Gaza begon, toonden polls al aan dat de stembusgang van de Palestijnse Israëli’s historisch laag beloofde te worden.
Volgens Susan Nathan geven de Palestijnen die gaan kiezen, hun stem zeker niet massaal aan Arabische partijen. Er is te weinig vertrouwen en teveel gelatenheid, klinkt het. Ze hebben geen ongelijk, zegt Nathan. ‘Het klopt. Geen enkele Israëlische partij is in staat om de tweestatenoplossing dichterbij te brengen. Zolang Israël hardnekkig blijft weigeren om te kijken naar de sociale funderingen in het Midden-Oosten, zal er niets veranderen.
Israël moet in eigen boezem kijken en zich over vervelende vragen buigen: hoe zijn Hamas en Hezbollah kunnen ontstaan? Maar ook: hoe moet je als democratische staat op hun ideologieën reageren? Om op die laatste vraag te antwoorden, moet Israël eerst met zijn vijanden rond de onderhandelingstafel gaan zitten. Ik ben ervan overtuigd dat er een dag zal  komen waarop we die stap zetten, maar we zijn er nu nog lang niet klaar voor. Integendeel.’