De uitdagingen van Michael Sata, de nieuwe president van Zambia

De aanhouder wint, moet Michael Sata gedacht hebben toen hij vorige week verkozen werd tot president van Zambia. Het was immers de vierde keer dat de inmiddels 74-jarige Sata met zijn Patriotisch Front (PF) een gooi deed naar het presidentschap. In 2008, na het plotse overlijden van president Mwanawasa, was hij er al heel dicht bij. Zijn rivaal en aftredend staatshoofd Rupiah Banda bleef toen in het zadel dankzij een voorsprong van enkele tienduizenden stemmen.

‘King Cobra’, zo wordt de flamboyante Sata ook wel genoemd. Die bijnaam dankt hij aan zijn scherpe tong waarmee hij als geen ander de vinger op de wonde kan leggen en mensen kan begeesteren. Sata bezit de gave om de grote massa in eenvoudige bewoordingen aan te spreken en te overtuigen. Zijn verkiezingsslogan ‘meer geld in jullie zakken’ illustreert zijn populistische stijl.

Nu moet Michael Sata echter aan de slag. Hij beloofde om de armoede in zijn land aan te pakken, de corruptie aan banden te leggen en buitenlandse investeerders naar Zambia te lokken. Toch kreeg de nieuwe president geen carte blanche van zijn volk. Sata beschikt namelijk niet over een parlementaire meerderheid – zijn PF behaalde maar zestig van de honderdvijftig zetels.

Beschaamd over minimumloon

Sata vat niettemin de koe bij de horens. Meteen na de eedaflegging van zijn kabinet spoorde hij zijn nieuwe minister van Werk aan om het minimumloon, momenteel minder dan zeventig euro per maand, te verhogen. ‘We moeten beschaamd zijn dat het minimumloon zo laag ligt’, aldus Sata die zich openlijk afvroeg of zijn ministers zelf tevreden zouden zijn met een dergelijk laag inkomen.

De strijd tegen corruptie moet een andere pijler worden van Sata’s beleid. De nieuwe president wil geen stenen gooien naar zijn voorgangers, maar benadrukte in zijn inaugurale toespraak nogmaals dat oneerlijke praktijken niet langer getolereerd zullen worden. Hoewel Zambia het in de corruptie-index van Transparency International beter doet dan de meeste andere Afrikaanse staten, komt persoonlijke verrijking of misbruik er regelmatig voor.

Ook een aantal verdachte deals uit het verleden zal daarom onderzocht worden. Vooral de verkoop van het telecommunicatiebedrijf Zamtel zit de Sata dwars: ‘Zambianen hebben gezwoegd om Zamtel op te bouwen. We kunnen het dus niet voor een peulschil weggeven.’ Transparency International reageert alvast positief op de plannen van de president. Het blijft evenwel de vraag of Sata het huidige medialandschap, dat gedomineeerd wordt door staatsmedia die weinig vraagtekens plaatsen bij het beleid van de president, zal ontvoogden.

‘Chinese investeringen moeten Zambia ten goede komen’

De buitenlandse investeringen in Zambia zijn het laatste punt op de presidentiële agenda. Zoals veel Afrikaanse landen is Zambia rijk aan grondstoffen en tijdens het voorbije decennium vestigden steeds meer buitenlandse bedrijven zich in het land. President Sata laakt hun gebrekkige sociale voorzieningen en wil voorts de inkomsten voor de staatskas aandikken. De herziening van de mijnwet, zoals geëist door de oppositie, behoort tot de mogelijkheden.

Het wordt vooral uitkijken naar de relaties met China. Peking investeerde totnogtoe zowat twee miljard dollar in Zambia. Vandaag zijn zo’n 300 Chinese bedrijven uit allerhande sectoren aanwezig het land, gaande van de textiel- over de toerisme- tot de voedingsindustrie. De Chinezen zijn echter bovenal geïnteresseerd in de Zambiaanse bodemrijkdommen en met name in de export van koper naar hun land.

Als opposant liet Sata zich zeer negatief uit over de Chinese praktijken, de ontoerijkende arbeidsomstandigheden op kop. Tijdens zijn verkiezingscampagne sprak hij nog openlijk over ‘slavernij’ en ‘uitbuiting’. Nu lijkt Sata een pragmatischer standpunt in te nemen. Niet toevallig was zijn eerste ontmoeting als president met de Chinese ambassadeur. Sata maakte hem duidelijk dat investeringen in zijn land de Zambianen ten goede moeten komen en niet de Chinezen. Hij drong er bovendien op aan dat alle wettelijke verplichtingen zouden worden nagevolgd. Of Sata diepe indruk gemaakt heeft op de Chinezen valt evenwel nog af te wachten.