‘De Verenigde Naties zorgen voor legitimiteit’

Wereldwijd zijn 120.000 mannen en vrouwen actief in zestien vredes- en heropbouwmissies van de Verenigde Naties. Van een eigen VN-leger is geen sprake, zegt Marco Bianchini, hoofd van het VN-verbindingskantoor voor vrede en veiligheid in Brussel. De groeiende behoefte om internationale middelen in te zetten om conflicten te voorkomen of te beheersen, leidt tot complexe constructies. De VN presenteren dat knutselwerk graag als vooruitgang.

  • UN Photo/Albert Gonzalez Farran De Unamid-missie in Darfoer heeft bijna 28.000 personeelsleden ter plaatse. UN Photo/Albert Gonzalez Farran
  • UN Photo/Sylvain Liechti In Congo heeft de VN 23.546 personeelsleden op het terrein. UN Photo/Sylvain Liechti

‘Vredeshandhaving is een heel onvoorspelbare opdracht’, zegt Marco Bianchini. ‘Sinds 1999 is het aantal missies en ingezette mensen exponentieel gestegen tot het huidige peil. We denken dat het de komende jaren zal verminderen, maar je weet nooit.’ Hij verwijst naar plotse pieken van instabiliteit in Soedan de voorbije jaren en naar het precaire evenwicht in landen als Liberia en de Democratische Republiek Congo om te illustreren hoe moeilijk het is om te voorspellen hoeveel blauwhelmen en civiele medewerkers er straks nodig zullen zijn.


De VN vredes- en heropbouwmissies in de wereld. Klik op de icoontjes om de gegevens van elke missie te bekijken. Bron: VN

Wél voorspelbaar zijn de moeilijkheden die de VN zullen blijven ondervinden om voldoende middelen te verzamelen om op alle vragen snel, efficiënt en professioneel te antwoorden. Bianchini: ‘We moeten harde keuzes maken. De EU dringt aan op een beperking van de vergoedingen van blauwhelmen. Dat heeft zeker te maken met de financiële crisis. We mogen best ook meer flexibiliteit aan de dag leggen en mogen niet steeds op de VN, de NAVO of de EU rekenen. Somalië is daar een goed voorbeeld van. Iedere organisatie speelt daar haar rol. De EU financiert Amisom. De VN voorzien de politiek paraplu. De AU zorgt voor de troepen en de Kenianen en Ethiopiërs spelen ook een rol. Vroeger hadden de VN gewoon een invasie gepland.’

De belangrijkste voorwaarde voor een succesvolle vredesoperatie, zegt Bianchini, is dat de Veiligheidsraad een consensus over een duidelijk mandaat bereikt. ‘Mandaten worden vaak te breed geformuleerd, terwijl de middelen ontoereikend zijn en de politiek het concrete optreden op het terrein onderwerpt aan allerlei beperkingen. De missie in Congo bijvoorbeeld had 41 verschillende opdrachten.’

Daarnaast blijft er het onevenwicht tussen de financiering van VN-operaties en de bemanning ervan. Bianchini: ‘Drie tot vier procent van de blauwhelmen komt uit de EU, terwijl 41 procent van de financiële steun van de EU komt. Wij willen uiteraard dat die kloof kleiner wordt.’

Het lijkt erop dat rijke landen zichzelf vrijkopen van de opdracht troepen te sturen.

Marco Bianchini: Grote veranderingen nemen veel tijd in beslag. We moeten kijken waar we nu naartoe kunnen. En dan zie ik toch een goede en toenemende samenwerking met de anticrisisstructuren van de EU zelf. Zeker op macroniveau zitten de EU en de VN op dezelfde, multilaterale lijn. De EU heeft soms ook behoefte aan de legitimiteit van de VN voor haar extern optreden, zoals in Libië bijvoorbeeld. Die samenwerking moet verder uitgewerkt worden. Eind mei startten we in New York met onderhandelingen om te bekijken hoe de EU kan helpen bij VN-missies. We onderzoeken of de EU kan werken als een soort coördinator om alle internationale inspanningen van de Europese landen te bundelen. De eigen EU-missies zijn vrij specifiek, gericht op wapenproliferatie, de ineenstorting van staatsstructuren, internationale misdaad en extremisme. In de Sahel, waar al die elementen samenkomen, is de EU zelf aanwezig. In juni rapporteren de onderhandelaars al aan de Veiligheidsraad. Er gebeurt dus heel wat achter de schermen.

In de Hoorn van Afrika doen de VN een beroep op de Afrikaanse Unie.

Marco Bianchini: Er was geen mandaat voor een VN-missie, dus kan alleen de AU momenteel optreden. En de Unie doet dat met behoorlijk succes. Mogadishu is min of meer beveiligd en Al-Shabaab verliest terrein. De samenwerking met regionale organisaties zat al vervat in de artikels 5, 6, 7 en 8 van het oorspronkelijke VN-Handvest. De VN kunnen niet overal worden aangesproken als laatste redmiddel. Soms nemen de VN het initiatief, om het later weer uit handen te geven. De Balkan is daar een goed voorbeeld van. In andere omstandigheden zullen andere organisaties, die beter zijn uitgerust, een operatie uitvoeren. Dat hebben we gezien in Congo en in Tsjaad in 2007, waar de EU sneller voor een ontplooiing van troepen kon zorgen en de VN later de verantwoordelijkheid overnamen.

De onpartijdigheid van de VN komt wel onder druk te staan als ze met gepolitiseerde partners zoals de EU of de NAVO moeten samenwerken. Dat blijkt uit de operaties in Ivoorkust en Afghanistan.

Marco Bianchini: De civiele aanwezigheid in Afghanistan, in samenwerking met de door de NAVO geleide militaire aanwezigheid van ISAF, is geen model voor andere VN-operaties. Daarvoor zijn omvang en opdracht te specifiek. In het geval van Ivoorkust nam de secretaris-generaal van de VN zo een duidelijk standpunt in over het conflict omdat de Veiligheidsraad de verkiezingen als vrij en eerlijk had omschreven, een oordeel dat gedeeld werd door een groot deel van de bevolking. Ik denk wel dat we kunnen terugkijken op dat conflict en zeggen dat we ervoor hebben gezorgd dat het land opnieuw vooruit kan. En dat is, ondanks alle problemen en beperkingen, een evaluatie die ik algemeen bekeken van de vredesoperaties zou maken.

Nochtans klinkt buiten de kantoren van de VN vaak heel scherpe kritiek, onder andere omdat de blauwhelmen zich wel eens te buiten gaan aan corruptie, seksuele uitbuiting of machtsmisbruik.

Marco Bianchini: Professionaliteit staat centraal voor de VN bij vredesmissies en dat geldt voor iedereen van de tienduizenden manschappen ter plaatse. Maar je kunt niet vermijden dat er in elke mand een rotte appel kan zitten. De VN zullen onaanvaardbaar gedrag altijd streng veroordelen, maar uiteindelijk zijn het de landen die troepen zenden zelf die moeten optreden. Zij sturen de betrokken militairen naar huis, maar vanuit de VN hebben we geen zicht op wat er verder aan sancties opgelegd wordt.

Zelfs als de blauwhelmen zich voorbeeldig gedragen, verstoort een vredesoperatie van enige omvang de economische verhoudingen. Al wie kan lezen en schrijven haast zich weg uit overheidsadministraties om als vertaler of chauffeur aan de slag te gaan bij de VN, de NAVO of internationale ngo’s.

Marco Bianchini: Ik zie eerlijk gezegd geen manier om die dynamiek te veranderen. We kunnen de economische schok van onze aanwezigheid wel proberen te dempen bij aankomst én bij vertrek. Dat vraagt een bewuste strategie om de economie en de werking van de overheid nieuw leven in te blazen. Op dit moment zijn er inderdaad tolken die meer verdienen dan rechters of professoren in hun land. De lonen bij internationale organisaties liggen hoog, maar we moeten dan ook het beste personeel aantrekken om onze opdracht goed te doen. Als we de lonen van de medewerkers zouden halveren, zou dat de betrokken landen dan echt helpen?

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.