'De VS bombardeerden gebouwen van Iraakse vakbonden'

‘Momenteel is het niet zo goed gesteld met de vakbondsvrijheid in de wereld. De vrijheid van vereniging is nooit verworven. Het blijft altijd vechten.’ Dat verklaarde ACV-voorzitter Luc Cortebeeck in zijn evaluatie van de jaarlijkse conferentie van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO).
‘ Zo was er het bombardement van de kantoren van de Iraakse vakbonden door het Amerikaanse leger. Dat was heus geen toeval. Kijk naar de talrijke vrijhandelszones die erop gericht zijn om de vakbondsrechten te onderdrukken. Zie naar de moeilijkheden die de Belgische vakbonden ondervinden om de regering ervan te overtuigen dat het zinvol is met ontwikkelingshulp vakbondswerk in het Zuiden te ondersteunen. Of neem het feit dat er ook het voorbije jaar weer 40 vakbondsmensen werden vermoord in Colombië. Dat is een halvering tegenover 2006, en de regering heeft iets meer inspanningen gedaan om de straffeloosheid van die moorden aan te pakken, maar het blijven onaanvaardbare cijfers.’
Zachte macht
Elk jaar in juni maakt de IAO een stand van zaken op van de arbeidsomstandigheden in de wereld. In een uiterst gedetailleerde expertenrapport dat gevoed wordt door regeringen en sociale partners uit heel de wereld, wordt de naleving van de arbeidsconventies van de IAO meticuleus in kaart gebracht. Een beperkt aantal overtredingen – gevallen van landen die een bepaalde arbeidsconventie hebben bekrachtigd en ze toch niet naleven - wordt ook publiekelijk besproken tijdens de conferentie.

Luc Cortebeeck speelt als woordvoerder van de mondiale werknemersgroep – de IAO is tripartite organisatie van regeringen, vakbonden en werkgevers – een niet onbelangrijke rol in de selectie van die 25 tot 30 gevallen uit de vele duizenden overtredingen. In die zogenaamde commissie van de normen wordt vrij en vrank gesproken en de overtredende landen ondergaan node de morele kapitteling die hen daar te beurt valt. Op die manier speelt de IAO wel degelijk het sociale geweten van de wereld.

Probleem is evenwel dat de organisatie niet beschikt over sancties om haar veroordelingen ook kracht bij te zetten. Zo wordt Birma (Myanmar) al 10 jaar lang telkens zwaar bekritiseerd omwille van de dwangarbeid maar het probleem blijft er gewoon bestaan. Cortebeeck: ‘Toch wil dat niet zeggen dat de organisatie geen zin heeft. Vakbondsmensen uit dat soort landen blijven ons vragen om door te doen, en zeggen ons dat we een steun betekenen voor hun werk daar. De IAO legt de problemen ook duidelijk op tafel. Sinds de conventie 182 over de ergste vormen van kinderarbeid en vele landen die hebben bekrachtigd, kan je de overtredingen daarop heel duidelijk aan de kaak stellen. Dat geneert regeringen.’
Het gebrek aan macht van de IAO blijkt ook als Cortebeeck en co vaststellen dat sommige van de landen die het meeste vooruitgang geboekt hebben op sociaal vlak landen zijn die net tot de EU zijn toegetreden zoals Bulgarije, of kandidaat-lid zijn, zoals Kroatië dat ernstige stappen heeft gezet om de conventie over de asbestindustrie na te leven. Ook Turkije hoort in dat rijtje thuis. De reden is natuurlijk dat de EU wel over sanctiemogelijkheden beschikt, hetzij in de vorm van boetes voor leden, hetzij in de weigering van het lidmaatschap.

Een nieuwe verklaring

De vraag naar de impact van de IAO is dan ook niet nieuw. Cortebeeck: ‘De voorbije jaren bleek het zo goed als onmogelijk om nog nieuwe conventies goedgekeurd te krijgen. De werkgevers zijn tegen, daarin worden ze gevolgd door een aantal regeringen. Om die reden was de commissie over het versterken van de capaciteiten van de IAO niet onbelangrijk.’ Die commissie mondde uit in een “verklaring van IAO over de sociale rechtvaardigheid voor een juiste mondialisering”.

De verklaring erkent dat mondialisering heeft geleid tot meer groei in heel wat ontwikkelingslanden maar tegelijkertijd de ongelijkheid in vele landen doet toenemen. De IAO wil de mondialisering sociaal rechtvaardiger maken door haar zogenaamde agenda voor ‘Decent work’ te concretiseren. Die concretisering is echt wel nodig want IAO-directeur-generaal Juan Somavia leurt al jaren met zijn “decent work” (degelijk werk) maar wat hij daar nu precies mee bedoelde, was niet altijd duidelijk.
Toch blijft ook de verklaring nogal op de vlakte: “decent work” staat voor de bevordering van werkgelegenheid, sociale dialoog, sociale bescherming en de fundamentele arbeidsrechten. Het probleem daarmee is dat het zowat alles is waar de IAO voor staat. Daarin verschilt decent work duidelijk van de vorige verklaring van 1998 die precies pleitte voor de promotie door alle IAO-leden van de vijf fundamentele arbeidsrechten: vrijheid van vereniging, en van collectief onderhandelen, en het verbod op kinderarbeid, dwangarbeid en discriminatie op het werk. Dat was een heel duidelijk afgebakende doelstelling waar achteraf ook resultaat werd op geboekt. Veel meer IAO-leden bekrachtigden die fundamentele arbeidsconventies. Zij het dat belangrijke IAO-leden als China of de VS nog altijd de vrijheid van vereniging niet bekrachtigden.
Cortebeeck ontkent de vaagheid van de nieuwe verklaring niet helemaal: ‘De grote vraag is inderdaad hoe dit zal worden ingevuld. Somavia moet dit nu zelf uitwerken in een rapport. Wij zijn al blij dat Somavia erkent dat het juridische, dat de IAO-normen overeind blijven als een aparte aanpak die zeker niet verwaterd wordt.’ Chris Serroyen, hoofd van de ACV-studiedienst gelooft dat de verklaring ertoe kan leiden dat naar analogie van de arbeidsrechten destijds, een aantal cruciale IAO-conventies over sociale bescherming naar voor wordt geschoven.
Toch blijft bij dit alles de vraag of en in welke mate de opkomende landen zoals China of India echt meeschrijven aan het IAO-scenario van “decent work”. Cortebeeck liet het antwoord op die vraag wat in het midden.