De weg naar Mekka

De weg naar Mekka presenteert zich als twee zaken tegelijk: een zoektocht naar de islam in al zijn facetten, los van alle vooroordelen (blz. 27), maar vooral als een poging om de vraag te beantwoorden of het Westen en de moslimwereld afstevenen op een onafwendbare clash (blz. 24). Die dubbele en bijwijlen dubbelzinnige doelstelling wordt uitgewerkt als een reisverhaal dat vertrekt vanuit Cordoba en via Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Turkije en Iran naar Mekka gaat.
Die aanpak heeft evidente voordelen vanuit het gezichtspunt van televisie: het levert een krachtige spanningsboog en mooie beelden op, het biedt de mogelijkheid om in een aantal essentiële landen cruciale spelers te ontmoeten en te interviewen, en het toont vanzelf de religieuze en culturele diversiteit van de islam. Inhoudelijk zorgt het reisverhaal echter ook voor grote tekorten, bijvoorbeeld de afwezigheid van de West-Europese moslims en de hele Aziatische islam met grote moslimlanden zoals Indonesië, Pakistan en Afghanistan.
Bovendien levert de focus op de islam bij deze rondreis in een door conflicten en problemen geplaagde regio een eenzijdig verklaringskader op. Het lijkt er soms op dat alle problemen voortkomen uit de religie, terwijl economische, (geo)politieke en niet-religieuze culturele oorzaken niet ernstig genomen worden. Dat alles klopt met de onuitgesproken premisse achter het hele project, namelijk dat een eventuele botsing tussen het Westen en de islamitische wereld alleen de verantwoordelijkheid is van de islam. Het is de islam die moet veranderen, niet het Westen.
Jan Leyers schreef zeker geen volledig boek over de islam en hij benaderde de veelzijdige werkelijkheid niet zonder vooroordelen. Maar hij leverde wel een boeiend kijk af op een wereld die voor veel te veel Vlamingen onbekend is. Zijn boek bevat veel gesprekken met belangrijke mensen en tussendoor heel wat historische informatie die onmisbaar is voor een beter begrip van de actualiteit en van de islam. Dat levert alles bij elkaar een beeld op dat niet flatterend is voor de islam. Veel moslims en mensen die de wereld in deze post-9/11 tijden bekijken vanuit het perspectief van de belegerde moslimwereld zijn daarom niet blij met deze Weg naar Mekka. Toch is het onverstandig alle kritiek af te voeren als islamofobisch. Ook ongemakkelijke waarheden moeten onder ogen gezien worden.
De weg naar Mekka door Jan Leyers is uitgegeven door Van Halewijck. 472 blzn. ISBN 978 90 5617 805 5