De wereldlong in ademnood

De wereldlong in ademnood

Het ontbossingtempo van het Braziliaanse woud blijft alarmerend. Tussen augustus 2001 en augustus 2002 werd 25.500 vierkante kilometer kaalgekapt, dat is 40 procent meer dan het jaar voordien. Als dit zo doorgaat, is deze long van de wereld over tachtig jaar voorgoed verdwenen. Het Amazonewoud, nu nog ongeveer zo groot als West-Europa, verloor de voorbije decennia wel zestien procent van zijn oppervlakte. Vooral in de jaren tachtig is er lelijk huis gehouden, toen steeg de ontbossing met negentig procent. 1994-1995 was een piekjaar, 29.059 vierkante kilometer werd toen gekapt. Dit niveau is dus haast opnieuw bereikt en de Braziliaanse WWF-coördinator Luis Meneses vreest dat het komende jaar nog erger wordt.
De grootste bedreigingen komen van de houtkapfirma’s en, steeds meer, van de soja-industrie. De voorbije jaren kenden vooral de deelstaten Mato Grosso en Para een massale toename van het soja-areaal. Die soja gaat in grote mate als veevoer naar West-Europa. Per jaar voert de EU 55 miljoen ton in. Men verwacht dat over enkele jaren de sojaproductie in Brazilië die van de VS zal overtreffen, en dat het land wereldleider zal worden in dit proteïnerijke gewas. De regering en de agro-industrie worden zwaar onder druk gezet door Monsanto, zaadmultinational en leverancier van genetisch gemanipuleerd zaaigoed, die de GGO-soja in Brazilië wil opdrijven. De Braziliaanse regering oogstte wereldwijd kritiek toen ze in juni de oogst van de voorheen illegale genetisch gemanipuleerde soja legaliseerde en op de markt bracht. In september ondertekende de vice-president ook een voorlopige regeling voor het opnieuw inzaaien en oogsten van GGO-soja in 2004. De grootschalige landbouwexport dient immers nog steeds om Braziliës schuldenlast te betalen.
‘Dit betekent niet dat Brazilië zich neerlegt bij GGO-soja’, reageert Altemir Tortelli van Fetraf-Sul/Cut, de boerenbond voor familiale landbouw in de zuidelijke staten van Brazilië en bezieler van de campagne Brazilië vrij van transgene gewassen. ‘De regeling van september moet overigens nog door het parlement bediscussieerd worden. Bovendien blijft handel in transgeen zaaigoed verboden’, aldus Tortelli. Volgens Tortelli argumenteren zowel de overheid als de agro-industrie - onterecht - dat er niet voldoende conventioneel zaaigoed is. Maar hij geeft toe dat de druk van Monsanto groot is en dat het een taak is van alle deelstaten om controles uit te voeren. Tortelli roept ook de ngo’s in Europa op om de strategie van Monsanto niet zonder meer als een voldongen feit te aanvaarden en het verzet in Europa tegen GGO’s aan te houden.
David Cleary, directeur van het Amerikaanse Nature Conservancy in Brazilië stelt dat de houtkap niet gestopt kan worden, zolang die sojaproductie blijft groeien. Er leven in die zuidelijke staten heel wat initiatieven om op een duurzame manier met het woud om te gaan. De president van de Banco de Amazônia kondigde al aan dat zijn bank, die in de regio verantwoordelijk is voor 82 % van het investeringskrediet en voor 42% van het totale krediet, geen middelen meer ter beschikking zal stellen voor activiteiten die ontbossing stimuleren, noch voor veeteelt, noch voor sojaproductie. (adw)

De strijd tegen de illegale houtkap

Illegale houtkap bedreigt niet alleen het milieu, het betekent ook regelrechte armoede en schending van fundamentele mensenrechten, gezien de sfeer van corruptie en geweld waarmee de handel gepaard gaat. In sommige landen wordt meer hout illegaal dan legaal gekapt. Voor Brazilië schat men dat 70 % van wat gekapt wordt, illegaal is, voor Kameroen is dat 50%, voor Indonesië 80%.
Volgens de ngo Forest Watch Indonesia (FWI) verliest het land 3,8 miljoen ha woud per jaar. De natuurramp begin november op Sumatra, waarbij zeker 66 mensen het leven lieten in overstromingen en modderlawines, had alles te maken met de grootschalige ontbossing. Vooral in Irian Jaya, waar 15 houtkapbedrijven concessies kregen en waar daarnaast nog een hoop zonder vergunning gekapt wordt, verdwijnt kostbaar hout aan hoog tempo. Per maand verliest Irian Jaya zo’n 600.000 kubieke meter hout, volgens Togu Manurung van FWI. ‘De regering kent het probleem maar grijpt niet in. Aan dit tempo heeft Indonesië over achttien jaar geen wouden meer.’
Ook de EU vindt dat er ingegrepen moet worden. Zo ontstond het Forest Law Enforcement, Governance and Trade (FLEGT), een actieplan om te komen tot een wetgevend kader, goed bestuur en een gecontroleerde handel in bosproducten. Het FLEGT wil initiatieven promoten door traceringsystemen op te zetten, transparantie te stimuleren, en door sensibilisering van overheden, bedrijven, banken, financiële instituten en consumenten. De Wereldbank op haar beurt organiseerde ter zake half oktober een top AFLEG, Africa Forest Law Enforcement & Governance op hoog politiek niveau, waaraan meer dan dertig ministers van Afrika, de EU en de VS deelnamen. Afrika is voor de EU een belangrijke partner: jaarlijks voert de EU voor méér dan 1,3 miljard euro aan ruw hout en houtproducten in uit dit continent, een bedrag dat alleen wordt overschreden door de import van olie en diamanten. In landen als Congo, Kameroen en Gabon is de houthandel goed voor 20% van de export naar de EU.
Sinds een tweetal jaren hebben ook een aantal Belgische ngo’s een forum opgezet om iets te doen aan de illegale houtkap wereldwijd. Dit Forum Illegale Houtkap bestaat uit 11.11.11, BBL, Greenpeace, Kwia, Natuurpunt, Safier, Vereniging voor Bos in Vlaanderen, VODO en WWF. Hun lobbywerk leidde in mei 2002 in het Vlaams parlement tot de goedkeuring van een resolutie over maatregelen tegen illegale houtkap. Ook het Federale regeerakkoord van juli 2003 belooft in een aparte paragraaf verantwoord verbruik en actieve ondersteuning van ‘s werelds biodiversiteit, met bijzondere aandacht voor de bescherming van de tropische wouden en oerbossen. De regering belooft zelfs meer geld van de Belgische ontwikkelingssamenwerking in te zetten voor het duurzaam beheer van de oerbossen. ‘Projecten die bijdragen tot een vernietiging van de oerbossen zullen niet langer in aanmerking komen voor exportkredieten’, zo stelt de regeringsverklaring. (adw)

Onschendbaar?

In de Ecuadoraanse Amazoneprovincie Pastaza speelde zich in juni een bloedig conflict af. Huaorani’s uit het afgelegen dorp Tiguino brachten in een naburig dorp een dertigtal Tagaeri’s (die eigenlijk ook Huaorani’s zijn) om en staken hutten in brand. Volgens een oudere Huaorani-vrouw hadden houtvesters twaalf Huaorani’s van Tiguino betaald om de aanval uit te voeren, zodat ze vrij spel zouden krijgen in de bossen in de omgeving.
Ook de politie en de Huaorani-organisatie Onhae wijzen naar illegale houtvesters als aanstichters van het conflict. De Huaorani’s maakten gebruik van jachtgeweren, die door de houtvesters aan dit haast onbereikbare volk zijn geschonken. Twee jaar geleden werd deze regio, waar nomadische indianengroepen leven, “onschendbaar” verklaard door de regering, wat betekent dat dit gebied niet kan betreden worden door houtkappers of petroleummaatschappijen. Maar vooral de houtvesters treden deze regelgeving met de voeten. Vorig jaar in maart kwam aan het licht dat maar liefst 16 houtfirma’s met moderne motorzagen aan het werk waren in beschermd gebied. Naarmate de industriële activiteiten in het Amazonewoud opgedreven worden, komen zulke conflicten meer en meer voor omwille van territoriale druk en gedwongen migraties. (adw)