Dodelijk geweld in Braziliaanse gevangenissen escaleert

De Braziliaanse publieke opinie is geschokt door de recente gebeurtenissen in São Luis, hoofdstad van noordoostelijke deelstaat Maranhão, en nochtans is die wel wat gewend met alleen al vorig jaar 218 moorden in de gevangenissen.

In de gevangenis van Pedrinhas kostten opstanden deze maand al het leven aan drie gedetineerden. De laatste opstand vond vrijdag plaats, met opnieuw negen gewonden.

De rechtstreekse aanleiding voor de opstanden zijn telkens de aanwezigheid van militaire politie in de gevangenis en de overbrenging van gedetineerden naar extra beveiligde cellen.

Bussen in brand

Alles begon in de nacht van 3 januari. Bendeleiders in de cel gaven hun troepen buiten de gevangenismuren het bevel bussen in brand te steken en politiecommissariaten aan te vallen. Daarbij kwam een kind om.

Op 7 januari dook een video op met beelden van een opstand op 17 december: gevangenen in Pedrinhas toonden de onthoofde lichamen van drie rivalen.

Mário Macieira, voorzitter van de Orde van Advocaten van Maranhão, vreest dat het einde van de crisis nog niet in zicht is. “De instorting van het systeem is niet nieuw, jammer genoeg, maar de crisis heeft nu dramatische proporties aangenomen.”

550.000 gevangenen

Socioloog Rodrigo de Azevedo, die het Braziliaanse gevangeniswezen onderzoekt aan de universiteit van Rio Grande do Sul, heeft de situatie de laatste twintig jaar zien verslechteren als gevolg van toegenomen overheidsgeweld, overbevolking en de machtsstrijd tussen bendes in de gevangenissen.

De gevangenis van Pedrinhas heeft een capaciteit van 1700 personen: er zitten 2500 gevangenen. Ruim een kwart van de Braziliaanse gevangenismoorden vorig jaar vond daar plaats.

In Brazilië, een land met bijna 200 miljoen inwoners, zitten 550.000 mensen achter de tralies. Alleen de VS, China en Rusland tellen meer gevangenen.

Voorlopige hechtenis

De oorlog tegen drugs en het overmatige gebruik van voorlopige hechtenis verergeren het probleem nog, zegt Azevedo. Ongeveer 40 procent van de gevangenen zit in de cel zonder definitieve uitspraak, in sommige deelstaten, zoals Maranhão, is dat zelfs 70 procent.

Bovendien vindt een belangrijk deel van de Braziliaanse samenleving dat delinquenten een hardere straf verdienen dan wat de wet oplegt, zelfs wraak vindt men aanvaardbaar. Daardoor is er binnen de gevangenismuren zo weinig respect voor de mensenrechten, stelt Azevedo.

Einde vorig jaar vroeg de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie aan de Braziliaanse regering de aanhoudende problemen in Pedrinhas en een gevangenis in het zuiden van het land aan te pakken. Dat gebeurde nadat de Orde van Advocaten van Maranhão en een plaatselijke mensenrechtenorganisatie klacht hadden ingediend.