"Donorlanden in Cambodja zien te veel door de vingers"

Yuen Mach zit op de vloer van haar houten huis bij het Boeung Kak-meer in Phnom Penh. Nerveus pulkt ze aan een bundeltje citroengras. Sinds ze te horen kreeg dat de autoriteiten 133 hectare grond aan de oever van het meer hebben toegekend aan een projectontwikkelaar, maakt ze zich grote zorgen. “Opeens heet het dat we hier illegaal wonen. De regering neemt het land van de arme mensen en geeft het aan de rijken.”
Voor de nieuwe kantoorgebouwen en villa’s die aan de oever van het meer zullen verschijnen, moeten vierduizend gezinnen wijken. Wettelijk gezien is dat een koud kunstje, want veel mensen in Cambodja hebben nog geen eigendomsbewijzen van de grond waarop ze wonen. Dat is het gevolg van het terreurbewind van de Rode Khmer in de jaren zeventig. De Rode Khmer maakte een einde aan het privébezit en verdreef honderdduizenden mensen uit de steden. Toen het regime in 1979 ten val kwam, volgde een chaotische terugkeer. Veel vluchtelingen eigenden zich verlaten huizen toe of vestigden zich op braakliggende percelen. “Als de regering ons toen gezegd had dat we hier niet mochten wonen, waren we nooit naar hier gekomen”, zegt Yuen.

Eigendomstitels

Met de hulp van donorlanden zette Cambodja in 2002 wel een project op dat al aan zowat een miljoen mensen in heel het land eigendomstitels verschafte. Maar toen de oeverbewoners van het Boeung Kak-meer eigendomsbewijzen wilden krijgen, kregen ze te horen dat ze illegaal op overheidsgrond leefden. Ze kwamen aan de weet dat er bij het meer plannen waren voor een nieuwe wijk. Voor de huidige bewoners was er in die plannen geen plaats. Toen er vorig jaar protest op gang begon te komen tegen de verdrijving van de huidige bewoners, schortte de regering het project voor de toekenning van eigendomstitels opeens helemaal op.
In heel Cambodja zijn er vergelijkbare landconflicten. En ook op andere terreinen lijkt de overheid de rechten van arme burgers te miskennen. Sommige critici vinden dat de donorlanden daar indirect ook schuld aan hebben. “Er zijn donors die geld geven en voor het overige hun mond houden”, klaagt Chhith Sam Ath, de directeur van NGO Forum on Cambodia, een samenwerkingsverband tussen plaatselijke en internationale organisaties die in Cambodja werken. De hulp neemt zelfs nog toe – de 925 miljoen euro die de donors voor dit jaar hebben toegezegd, zijn een recordbedrag.
“De donors moeten duidelijk laten verstaan dat als de regering de hulp niet efficiënt wil besteden, er andere manieren bestaan om het land te helpen”, vindt Ou Virak van het niet-gouvernementele Cambodjaans Centrum voor de Mensenrechten. “Het probleem is dat ze die boodschap nooit duidelijk hebben overgebracht.”

Corruptie en wanbeheer

Vorige week nam ook de internationale mensenrechtenorganisatie Global Witness de hulpverlening aan Cambodja op de korrel. Volgens Global Witness blijven er al jaren grote sommen geld naar Cambodja gaan, “ondanks bewijzen over wijdverbreide corruptie en wanbeheer.”
De Cambodjaanse regering antwoordt dat de beschuldigingen deel uitmaken van een internationale “lastercampagne”, die “beledigend” is voor de regering en voor de donors. Rafael Dochao Moreno, zaakgelastigde van de Europese Delegatie in Cambodja, vindt dat Cambodja wel degelijk vooruitgang maakt.