Doodstraf in China steeds vaker “afgekocht”

In China worden meer mensen terechtgesteld dan in de rest van de wereld samen. Het exacte aantal doodsvonnissen is een goed bewaard geheim, maar kenners van het Chinese rechtssysteem schatten het aantal op 10.000 per jaar. Meer dan 60 vergrijpen zijn strafbaar met de dood, waaronder corruptie en belastingontduiking.
De meeste Chinezen zijn voorstander van de doodstraf als ultiem afschrikkingsmiddel voor misdadigers. Sinds begin dit jaar is er dan ook discussie ontstaan over enkele gevallen in de zuidelijke provincie Guangdong, waarbij terdoodveroordeelde misdadigers aan het schavot ontsnapten in ruil voor een fikse schadevergoeding aan de familie van hun slachtoffers.
Het bekendste voorbeeld is dat van Deng Rongfen, een oudere vrouw en grootmoeder uit Dongguan. Haar enige zoon en broodwinner voor de familie werd in mei 2006 neergestoken door drie migranten die het huis aan het leegroven waren. De drie kregen de doodstraf, maar daarmee was Deng niet uit de problemen. Door het wegvallen van haar zoon had ze niet genoeg geld om haar kleinkinderen naar school te sturen of haar schoondochter uit de nood te helpen. Uiteindelijk kreeg ze via de rechtbank een schadevergoeding van de drie daders, die in ruil hun leven mochten behouden.
De rechters in Dongguan verdedigen de overeenkomst met het argument dat de doodstraf enkel wordt afgevoerd met instemming van de familie van het slachtoffer. Het is dus niet zo dat rijke mensen hun misdaad kunnen afkopen met geld. “In negentig procent van de strafzaken gaat het om migranten en zijn zowel de daders als de slachtoffers erg arm”, zegt Wang Changui, officier van justitie in Dongguang.
“De praktijk komt overeen met de laatste oproep van het Hooggerechtshof om voorzichtiger om te springen met doodsvonnissen”, schrijft advocaat Jiang Qinghan uit Sjanghai op het internetforum van de krant China Daily. “Wanneer de dader berouw toont en de misdaad eigenlijk geen executie verdient, waarom dan geen leven sparen ?”
Niet iedereen ziet de amnestie op basis van financiële gronden als een hoopgevende evolutie. “Dit is een belediging voor de wet”, schrijft Xu Shu, een fabrieksarbeider uit Shenzen. Wanneer je met geld een leven kan kopen, wat kan je er dan niet mee kopen ?” Voor leraar Le Lan “hangt het lot van criminelen voortaan af van de diepte van hun broekzak.”
“De Chinezen zijn traditioneel erg gesteld op de doodstraf als antwoord op ernstige misdaden”, zegt Zhou Guangquan, een professor in de rechten aan de universiteit van Qinghua in Peking, “Wanneer het aantal doodstraffen afneemt, moet er een adequaat vergoedingssysteem komen voor de families van de slachtoffers. Anders dreigen de mensen het recht in eigen handen te nemen.”
Uit de jongste cijfers blijkt inderdaad dat het aantal executies aan het teruglopen is, sinds het Hooggerechtshof op 1 januari 2007 de exclusieve bevoegdheid kreeg om doodstraffen te bekrachtigen of af te wijzen. Rechtbanken in Peking hebben 10 procent minder doodstraffen uitgesproken en die trend zet zich door in rest van het land.
“De lagere rechtbanken moeten voorzichtiger zijn dan vroeger”, zei Ni Shouming, de woordvoerder van het Hooggerechtshof, op 8 juni in de Engelstalige China Daily. “Wanneer een hogere rechtbank beslist dat een proces moet worden overgedaan, betekent dat niet alleen dat het vonnis fout was, maar brengt het ook gezichtsverlies mee voor de betrokken rechter.”
De beslissingsmacht om de doodstraf centraliseren bij het hoogste gerechtshof, maakte een einde aan een situatie waarbij lagere rechtbanken autonoom iemand ter dood konden veroordelen. Volgens mensenrechtenorganisatie leidde die situatie tot willekeurige en vaak ongegronde doodsvonnissen door provinciale rechters.