Doorbraak in energieclash tussen Rusland en Oekraïne

Moskou en Kiev raakten het maar niet eens over de prijs van aardgas voor 2009. De ijzige discussie raakte bovendien wel heel verhit toen vice-voorzitter van Gazprom, Aleksandr Medvedev, zijn zuidwestelijke buur ervan beschuldigde massaal gas af te tappen dat bestemd was voor Europa. Moskou draaide daarop prompt de gaskraan dicht.

Europese reactie

Aanvankelijk reageerde de EU nogal lauw op de dichtgedraaide gaskraan, maar toen ook huidig EU-voorzitter Tsjechië – voor zijn gastoevoer voornamelijk afhankelijk van Rusland en doorvoerland Oekraïne – de hete adem van aardgastekort in zijn nek voelde, was het hek van de dam. De Tsjechische president Mirek Topolanek riep Gazprom op de kraan meteen weer open te draaien, maar moest toch een diplomatiek hoogstandje uitvoeren om een akkoord uit de brand te slepen.

Hij onderhandelde telefonisch met de Duitse Bondskanselier Merkel en met de Russische premier – en niet president, zoals Topolanek hem verkeerdelijk in een perscommuniqué betitelde – Poetin, en pas donderdagavond laat kwam het tot een akkoord. Europese waarnemers zullen vanaf vandaag het gastransport door Oekraïnse pijpleidingen controleren. Ze worden daarbij vergezeld door hun Russische collega’s – een noodzakelijke voorwaarde die Poetin stelde. 

Een strenge winter

Het uit de hand gelopen bilaterale energiedispuut betekende voor honderdduizenden burgers in Centraal- en Zuidoost-Europa een wel heel koude winter. De Bulgaren, Bosniërs en Slovaken werden het hardst getroffen. Niet alleen bedrijven, maar ook scholen en zelfs ziekenhuizen, moesten hun deuren sluiten of overschakelen op geïmproviseerde energiebronnen. Een algehele paniek in Bosnië zorgde ervoor dat er sinds gisteren in geen enkele winkel nog een elektrisch vuurtje te vinden is.

Afhankelijk van de Russen

De recente gasoorlog werpt eens te meer de netelige kwestie van de Europese energieafhankelijkheid op. Enkele landen als Bulgarije, Servië, Bosnië, Macedonië, en Slowakije zijn voor hun gastoevoer volledig – of zo goed als volledig – overgeleverd aan Rusland. Maar ook Oostenrijk, Duitsland en andere oude lidstaten zijn in relatief grote mate afhankelijk van Gazprom als gasleverancier. Reken daarbij dat het Russisch gas voor Europa voor 80% langs Oekraïnse pijpleidingen gaat, en meteen wordt duidelijk waarom een bilateraal conflict al gauw een internationaal gedoe wordt.

Verkiezingsthema

Ook in de binnenlandse politiek van Oekraïne geldt de gaskwestie als een hot item, dat hoogst waarschijnlijk maximaal ingezet wordt als electoraal wapen in de presidentsverkiezingen van 2009. In die stembusslag zal de huidige president Joetsjenko uitgedaagd worden door zijn huidige politieke premier Joelija Timosjenko. Zij verklaarde in maart vorig jaar reeds de oorlog aan verschillende – veelal Russische – tussenhandelaren, in een poging zo meer opbrengsten voor het Oekraïnse staatsbedrijf  Naftohaz af te romen. Daarop wees Rusland er op, dat op die manier de Russische uitvoerprijzen volkomen de hoogte zouden ingaan. Joetsjenko waarschuwde Timosjenko toen voor haar politiek van “avontuur en intrige”.

Trage dooi in Koude Oorlog

Het is voorlopig nog onduidelijk wanneer de overeenkomst tussen Poetin en Topolanek zich daadwerkelijk zal laten voelen bij de honderduizenden getroffen huishoudens in Zuidoost-Europa. Het gas doet er immers zeker 36 uur over om via Oekraïnse pijpleidingen de Europese afnemers te bereiken.