Dreigend vertrek Rode Kruis zet Myanmar voor het blok

Het Rode Kruis heeft een ijzersterke reputatie van neutraliteit - de organisatie is actief in landen waar veel andere hulpverleners op politieke problemen stuiten. Maar in Myanmar rijdt zelfs het Rode Kruis zich vast. “Ons humanitaire werk in Myanmar is bijna verlamd”, zegt Pierre Krähenbühl, een hooggeplaatste medewerker van de organisatie. “Een recente vergadering met het ministerie van Binnenlandse Zaken bood geen soelaas. We hebben ook sterke aanwijzingen dat de behandeling van gedetineerden in verschillende gevangenissen verslechtert.”
Het Rode Kruis besliste vorige week twee kantoren te sluiten in de gebieden van de Mons en de Shans, twee etnische minderheden die zwaar te lijden hebben onder het repressieve regime. De organisatie liet ook weten “zorgvuldig te overwegen of het de resterende kantoren openhoudt”.
Het Rode Kruis begon in 1986 in Myanmar slachtoffers van gewapende conflicten aan kunstledematen te helpen. Sinds 1999 bezocht de organisatie ook veel gevangenen. Myanmar telt volgens de VN onder meer een duizendtal politieke gevangen. Maar sinds eind 2005 moest het Rode Kruis die bezoeken staken. In oktober vorig jaar legde het regime de hulporganisatie ook op zijn vijf resterende kantoren op het platteland te sluiten. Die eis werd later weer ingetrokken.
Nu lijkt het Rode Kruis er zelf het bijltje bij neer te willen leggen. Dat kan verregaande gevolgen hebben, zeggen kenners. Het Rode Kruis fungeert als barometer voor VN-organisaties en andere hulpverleners die ook constant met de vraag worstelen of het nog zinvol is te blijven werken in een land dat in de greep is van de koppige militaire dictatuur. 
“Het vertrek van het Rode Kruis zou het voor andere organisaties moeilijk maken om gewoon verder te werken en het publiek daarvoor geld te vragen”, zegt Debbie Stothard van het Alternate ASEAN Network on Burma, een regionale mensenrechtenorganisatie. 
Hulpverleners moeten zich volgens Stothard nu nog meer afvragen of hun werk echts iets uithaalt of de crisis juist verlengt. “De realiteit is dat het regime niet bijdraait. De beslissing van het Rode Kruis vestigt de aandacht op wat er aan de hand is in Myanmar.
Ook de druk op het regime vergroot nog door de opmerkelijke beslissing van het Rode Kruis. “Canada dringt er bij de regering van Myanmar op aan het Rode Kruis toe te laten zijn werk onbelemmerd te hervatten”, verklaarde de Canadese buitenlandminister Peter MacKay vrijdag.
Het standpunt van het Rode Kruis is een tegenslag voor het Myanmarese regime. De junta had begin dit jaar aan zelfvertrouwen gewonnen toen China, Rusland en Zuid-Afrika een poging van de VS blokkeerden om de Veiligheidsraad zich te laten uitspreken over de situatie in Myanmar. De Veiligheidsraad is niet de juiste instantie, argumenteerden de tegenstanders van de VS. Met internationale veiligheid hebben de problemen in Myanmar niets te maken. 
De VS blijven wel op het probleem hameren. Begin maart noemde het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Myanmar in zijn jaarlijkse mensenrechtenrapport een van de ergste mensenrechtenschenders wereldwijd. Het regime bezondigt zich volgens de Amerikanen aan mensenhandel, dwangarbeid, mishandeling van gevangenen en de rekrutering van kindsoldaten. Politieke tegenstanders worden lastiggevallen en achter de tralies gezet. De repressie en het gebrek aan aandacht voor de noden van de bevolking leidt ook tot vluchtelingenstromen en de verspreiding van besmettelijke ziekten.