Drieklovendam dwingt China tot tweede miljoenenverhuizing

De reusachtige dam op de Jangtse heeft een stuwmeer van 640 kilometer lang doen ontstaan. De omwonenden hebben nu te kampen met erosie, grondverschuivingen en verzilting. Experts waarschuwden vorige maand op een openbare vergadering dat de opeenstapeling van die problemen kan uitmonden in een ecologische ramp als er niet meteen iets tegen wordt ondernomen.
Net als de dam zelf breken de voorgestelde maatregelen alle records. Het bestuur van Chongqing, een enorme agglomeratie in de buurt van het stuwmeer, werkte plannen uit om 1,17 miljoen mensen te hervestigen die nu in de buurt van het stuwmeer leven. De Chinese regering keurde dat voornemen deze week goed. Door de massale verhuizing zou een ecologische barrière ontstaan die de problemen kan indammen.
Eerder moesten al 1,3 miljoen mensen verhuizen voor de Drieklovendam. Uiteindelijk zullen dus meer dan 2,4 miljoen omwonenden moeten wijken voor het project. Volgens de lokale beleidsmakers moet de nieuwe hervestiging rond zijn tegen 2020.
Het bestuur van Chongqing wil de meeste boeren die weg moeten uit de omgeving van het stuwmeer naar de stad brengen. In ruil voor het opgeven van hun akkers zouden de boeren in aanmerking komen voor de sociale zekerheid waarop stedelingen recht hebben. “De tweede hervestiging integreert arbeidskrachten van het platteland in het proces van verstedelijking en industrialisering”, verklaarde Miu Wei, een ambtenaar van de Commissie Ontwikkeling en Hervorming van Chongqing.
Milieuactivisten en experts hebben zo hun twijfels bij het plan. “Mensen weghalen van hun grond en dwingen te verhuizen is vanuit sociaal oogpunt erg heikel”, waarschuwt een expert die zijn naam niet genoemd wil zien zo kort voor het begin van het Partijcongres op 15 oktober.
“De bezorgdheid voor het milieu en de veiligheid van de omwonenden kan een dekmantel zijn voor partijleden, bestuurders en hun zakenvrienden die zelf meer land willen”, zegt Grainne Ryder van Probe International, een Canadese milieuorganisatie. “Ze willen plattelandsgebieden ontwikkelen om er zelf voordeel uit te halen.”
De nieuwe hervestigingsplannen kwamen aan het licht kort nadat Chongqing, een agglomeratie van 31 miljoen mensen die in sneltempo verstedelijkt, was uitgeroepen tot “nieuwe speciale experimentele zone”. Die status biedt toegang tot meer geld van de centrale overheid en geeft recht op een voorkeursbehandeling. Het bestuur van Chongqing heeft nu ook meer vrijheid op het vlak van ruimtelijke ordening, en dat is veel waard in een land waar de grond schaars is. Landbouwgrond een andere bestemming geven is erg moeilijk geworden in China, maar in de speciale zones zijn er nog wel veel mogelijkheden.
De ervaringen van de 1,3 miljoen boeren die sinds het begin van de werken aan de Drieklovendam in 1993 moesten verhuizen, doen het ergste vermoeden voor de slachtoffers van de nieuwe hervestiging. De boeren wier akkers en huizen onder water werden gezet, moesten naar hoger gelegen gebieden verhuizen of kregen banen beloofd in de buurt van de dam. Maar de enorme operatie kreeg af te rekenen met massale corruptie en fraude. Chinese auditeurs concludeerden begin dit jaar dat er 24 miljoen euro achterover werd gedrukt van het geld dat voor de verhuizing beschikbaar was gesteld.
Er was ook te weinig grond voorhanden rond het stuwmeer om iedereen tevreden te stellen. Boeren begonnen steile hellingen en bergflanken te bewerken, wat de erosie versterkte. Ook de beloofde banen bleven uit. Er werden immers steeds meer van de verouderde bedrijven in de streek gesloten. Dat leidde tot onrust.
“Er is nooit een goede inschatting gemaakt van de kosten van de eerste hervestiging voor de mensen en de economie”, zegt Ryder van Probe International. Hij vreest dat de tweede verhuizing nog tot veel meer conflicten en sociale onrust zal leiden.
Peking heeft altijd de nadruk gelegd op de voordelen die de reuzendam biedt. Het bouwwerk schakelt de overstromingen uit waarmee de streken benedenstrooms te maken hadden, en produceert nu zoveel elektriciteit dat er elk jaar 50 miljoen ton steenkool wordt uitgespaard. De verbranding van steenkool in elektriciteitscentrales draagt bij tot de zware luchtvervuiling in China en tot de opwarming van de aarde.