Drinkwater: de prijs van een mensenrecht

In China, India en de VS dreigt de graanproductie door watergebrek in het gedrang te komen. Onmisbare waterbekkens raken dermate vervuild dat de schade onomkeerbaar lijkt. Water is een vitale vloeistof, maar wordt beangstigend schaars op een moment dat de persoonlijke behoefte eraan stijgt. Het gemiddelde waterverbruik per persoon is verdubbeld sinds 1950, terwijl de voorraden per inwoner een derde kleiner zijn dan in 1970. Het Worldwatch Institute rekende uit dat over vijfentwintig jaar drie van de dan acht miljard mensen met waterstress te kampen zullen hebben. Dat die drie miljard mensen vooral in het Zuiden zullen wonen, spreekt voor zich. De wereldverhoudingen in hun blootje, dank zij de waterstatistieken.

Schaarste van een vitaal goed betekent, omgezet in het vrijemarktdenken dat onze tijd kenmerkt, een uitgelezen kans voor brede winstmarges. Enkele vinnige multinationals hebben de situatie begrepen en zijn aardig op weg hun slag te slaan met het blauwe goud. Vooral in het Zuiden, waar de waterdistributie onvoldoende is uitgebouwd, ligt het terrein braak voor het privé-initiatief. De overheden kampen er met chronisch geldtekort en bovendien manen internationale instellingen, zoals de Wereldbank en het Internationaal Muntfonds, hen aan het terrein te effenen voor privatiseringen en buitenlandse investeringen. Zeker in de watersector, die behoefte heeft aan moderne technologie en kennis, kan het privé-initiatief vanuit het buitenland een efficiënte aanpak garanderen, is de redenering. De belabberde drinkwatervoorziening in vele landen in het Zuiden heeft een informele watermarkt gecreëerd waarop talloze gebruikers hun dorst lessen. Of de echte behoeftigen ook baat vinden bij de privatiseringen door Suez Lyonnaise of Vivendi, is maar de vraag. Een Ecuadoraanse boer drukte het zo uit: ‘Na het exploiteren van de natuurlijke rijkdommen, het afpakken van de grond en het commercialiseren van genetisch materiaal, ontneemt men ons nu ook het water. Alleen de lucht rest ons. Hoe lang nog?’

Ondanks de alarmerende statistieken berust het waterprobleem vandaag niet zozeer op een absolute schaarste dan wel op een slecht beheer. We moeten niet meer regen hebben, maar nieuwe strategieën om de groeiende wereldbevolking van water te voorzien, om de wereldwijde vervuiling in te dijken en om duurzaam om te springen met de kostbare vloeistof. Dat management overlaten aan privé-ondernemingen die varen op de golven van de winst, is bijzonder riskant. Water is een fundamenteel mensenrecht, essentieel voor het leven. ‘Als dusdanig kan het nooit een privégoed op de vrije markt zijn en dient het steeds gemeenschapsbezit te blijven’, vindt Ramón Llamas, hydrogeoloog en ethicus. Inspraak, sociale samenhang, traditie en cultuur zijn cruciaal in de strijd om water duurzaam te beheren.

Op het einde van het Wereld Water Forum in Den Haag deed Willem Alexander, prins van Oranje, een oproep om een wereldwijde waterbeweging op gang te brengen. Daarom berichten we in dit katern over mensen uit India, Guatemala, België, het Midden-Oosten en West-Afrika. Om een stroom te vormen, telt elke druppel.