Droogte in Amazonegebied werkt klimaatverandering in de hand

Wetenschappers van de Universiteit van Leeds berekenden de klimaatimpact van de grote droogte in het Amazonegebied. In 2010 zijn er miljoenen bomen gestorven, waardoor het Amazonegebied niet alleen minder CO2 uit de atmosfeer haalt, maar ook de koolstof vrijgeeft die de gestorven bomen over honderden jaren hadden opgeslagen.

Samen met een gelijkaardige droogte in 2005 is 2010 naar schatting goed voor een uitstoot van 13 miljard ton CO2, het equivalent van de totale emissies van China en de VS in 2009.
Na de droogte van 2005 sloeg hoofdonderzoeker Simon Lewis After al de handen ineen met de Braziliaanse wetenschapper Paulo Brando van het Amazone Milieu-onderzoeksinstituut (IPAM). Ze maten op het terrein de schade op.

Uit hun onderzoek bleek dat per hectare maar enkele bomen stierven, en dat het bos er daardoor relatief onveranderd uitzag, maar dat er toch een significante verandering van de CO2-balans van het woud had plaatsgevonden.

In normale jaren absorbeert het Amazonegebied ongeveer 1,5 miljard ton CO2 uit de atmosfeer, een cruciale hoeveelheid om de klimaatverandering tegen te gaan. Maar na een droogte als in 2005 bleek dat het woud twee jaar lang geen CO2 absorbeerde, maar een bron werd van broeikasgassen over een periode van vier tot acht jaar, naarmate de dode bomen rotten en hun opgeslagen koolstof weer afgeven. Lewis en Brando verwachten dat hetzelfde zal gebeuren met de droogte van vorig jaar, waarbij veel meer bomen stierven.

“De droogte in 2010 kwam voor in een enorm gebied van vele miljoenen vierkante kilometers”, zegt Lewis. “Twee van dergelijke grote droogterampen op korte termijn is bijzonder ongewoon, maar ze stroken wel met de klimaatmodellen die een dramatische toekomst voorspellen voor het Amazonegebied.”

Kettingreactie

Die modellen voorzien een vermindering van de neerslag in grote delen van de regio naarmate het klimaat opwarmt. Zorgwekkend is dat de grote CO2-uitstoot kan leiden tot een vicieuze cirkel waarbij de regio verder uitdroogt, maar het is nog te vroeg om dat nu al vast te stellen, zegt de wetenschapper.

Het regenwoud produceert een groot deel van zijn eigen neerslag. Als een te groot deel van het bladerdak verloren gaat, leidt dat tot droogte en meer kans op bosbranden, zo blijkt uit het onderzoek. Dat leidt op zijn beurt tot minder neerslag en dus minder bladerdak. “Uiteindelijk wordt het bos dan ‘cerrado’ (Braziliaanse savanne), na heel wat bosbranden, menselijk leed, verlies van biodiversiteit en de uitstoot van CO2 in de atmosfeer”, zegt Thomas Lovejoy van het Heinz Centre for Science, Economics and the Environment. 

De voorbije vier jaar kende de neerslag in het zuidoosten van het Amazonegebied een terugval met 25 procent. Dat leidde tot enorme bosbranden in een gebied van tienduizend vierkante kilometer. Het goede nieuws is dat de ontbossing minder snel verloopt. De Braziliaanse overheden spelen daarin een rol, maar ook de lagere prijzen voor soja en vee.

Niet enkel het Amazonewoud dreigt van een CO2-opslagvat te veranderen in een bron van uitstoot. “Ook de boreale wouden in Noord-Amerika verliezen een deel van hun bladerdak, door ziekten, insectenplagen en bosbranden”, zegt Daniel Nepstad van IPAM in Belem, Brazilië. In die boreale wouden is meer koolstof opgeslagen dan waar ook ter wereld. “Overal ter wereld sterven bossen af – het bewijsmateriaal is ontnuchterend”, zegt Nepstad. Volgens de wetenschapper wijst het onderzoek op de dringende nood aan reductiedoelstellingen en een beleid dat bronnen van CO2-uitstoot moet omvormen naar opslagplaatsen voor koolstof. “De meeste bevindingen wijzen er op dat de klimaatverandering steeds sneller verloopt. En dat terwijl de politieke actie vertraagt”, zegt Nepstad.