Droom van archeologen wordt nachtmerrie voor arme Egyptenaren

Hajj Khodari schudt zijn vuist tegen de sloopmachine die het huis van zijn buurman verpulvert. “Ik vertrek hier niet zonder een eerlijke compensatie”, zegt hij. “Als ze mijn huis eerder onder handen willen nemen, sluit ik mezelf erin op”.

De buitenmuren van het eenvoudige huis waar Khodari met dertien familieleden woont, zijn beschilderd met taferelen uit zijn pelgrimstocht naar Mekka, vier jaar geleden. Hij zegt dat zijn familie hier al tweehonderd jaar woont, maar van het stadbestuur moet hij opkrassen.

1300 sfinxen

Het huis van Khodari moet verdwijnen om een 2,7 kilometer lange laan vrij te leggen die in de oudheid de tempels van Luxor en Karnak verbond. Waar drieduizend jaar geleden processies aan 1300 stenen sfinxen voorbijvoerden, moeten bussen binnenkort ladingen toeristen kunnen afzetten.

De werkzaamheden begonnen drie jaar geleden. Het leeuwendeel van de 850 huizen die in de weg stonden, is nu verwijderd. Een lege strook van honderd meter breed snijdt nu doorheen de dichtbevolkte armenwijken en de aanpalende velden. Op twee delen van het traject zijn het puin en de dikke lagen aarde al weggehaald, zodat de oude plaveien en tientallen sfinxen zichtbaar zijn. Die delen moeten volgende maand opengaan voor het publiek. Twee nieuwe straten aan weerszijden van de oude laan moeten de toeristen aanvoeren.

De laan werd aangelegd onder farao Amenhotep III (1386-1349 voor Christus) en kreeg haar definitieve uitzicht onder farao Nectanebo I (380-362 voor Christus). In de vijfde eeuw van onze jaartelling deponeerde een overstroming een dikke laag slib over het gebied en raakte de laan in vergetelheid.

“Het was altijd onze droom om deze heilige weg vrij te leggen”, zegt Mansour Boraik van de Hoge Raad voor Oudheidkunde in Luxor. “Het is de langste en grootste religieuze laan die ooit werd aangelegd in de antieke wereld”.

Bulldozerarcheologie

Bij de opgravingen werden al oude kapellen, een Romeinse wijnkelder en 620 sfinxen blootgelegd. Maar volgens critici worden er ook veel schatten vernield in de haast om snel munt te slaan uit de nieuwe site. “Je kan niet aan archeologie doen met de bulldozer”, zegt een buitenlandse archeoloog die zijn naam niet wil vermeld zien. “Er zijn jaren nodig om een site goed op te graven en te documenteren”. De Cultuurorganisatie van de VN, de Unesco, die toekijkt op de tempels van Luxor en Karnak die als werelderfgoed zijn erkend, liet al in 2008 horen dat er volgens haar te zware machines werden ingezet en te snel werd gewerkt bij het vrijleggen van de laan.

Er is ook veel kritiek op de onteigeningen. Samir Farrag, de gouverneur van Luxor, zegt dat de mensen die moeten vertrekken de keuze krijgen tussen een nieuw appartement of 75.000 Egyptische pond (10.000 euro). “De nieuwe appartementen liggen op amper tweehonderd meter van de oude woningen”.

Maar de gezinnen die IPS contacteerde, zeggen dat ze veel minder kregen aangeboden. Sommigen ontvingen maar 30.000 pond (4000 euro). Andere gezinnen zeggen dat ze appartementen kregen aangeboden die nog helemaal niet klaar waren of die een heel eind in de woestijn lagen.

Experts schatten dat de sfinxenlaan Luxor zeker 37 miljoen euro per jaar kan opleveren aan extra toeristische inkomsten. Voor de compensatie van de arme gezinnen die moeten verhuizen, is nog geen 4 miljoen euro uitgetrokken.