Druk op VN om terug te keren naar Irak neemt toe

Een delegatie van de door de VS benoemde Iraakse regeringsraad spreekt vandaag (maandag) met secretaris-generaal Kofi Annan over de mogelijke terugkeer van de VN naar Bagdad. Gisteren nog ontplofte een autobom voor de poort van het Amerikaanse hoofdkwartier in Bagdad, waarbij zeker 23 Irakezen en twee Amerikanen omkwamen. De VN trokken zich vorig jaar terug uit Irak nadat bij een aanslag op het VN-hoofdkwartier 22 mensen om het leven kwamen. Onder hen was de speciale VN-gezant voor Irak, Sergio Vieira de Mello.

Vrijdag kwam de Amerikaanse bewindvoerder in Irak, Paul Bremer, al naar Washington om spoedoverleg te voeren over het Amerikaanse plan voor de machtsoverdracht in Irak eind juni. Bremer zal ook aanwezig zijn bij het gesprek van de regeringsraad met Annan. De VS willen eind juni regionale verkiezingen houden in Irak. Tijdens die verkiezingen moet een overgangsparlement gekozen worden dat daarna, in 2005, een interim-regering kiest. Dit plan wordt echter tegengewerkt door de sjiïtische leider ayatollah Ali Sistani. Hij riep de Amerikanen vorige week op om directe verkiezingen uit te schrijven. Zijn oproep werd gesteund door tienduizenden demonstrerende Irakezen. Volgens Amerika is het nog te vroeg voor directe verkiezingen, vanwege het aanhoudende geweld en omdat er geen kieslijsten zijn.

Michael Ratner, directeur van het Centre for Constitutional Rights, denkt dat zowel Amerika als de Iraakse bondgenoten met behulp van de VN de regionale verkiezingen erdoor willen drukken. Deze verkiezingen zijn niet democratisch en niet legitiem. Ze zijn ingesteld door de Amerikanen om thuis te laten zien dat er een plan in werking is gezet is voor de terugtrekking uit Irak. Ratner acht het niet ondenkbeeldig dat de VN zwichten onder de Amerikaanse druk. Net zoals dat gebeurde toen de resolutie werd aangenomen die de bezetting van Irak mogelijk maakte. Maar Amerika wil nog steeds niet dat de VN werkelijk een rol van betekenis spelen. Washington houdt de touwtjes strak in handen.

Volgens VN-woordvoerder Fred Eckhard hangt de beslissing om al dan niet terug te keren naar Irak af van de veiligheidssituatie in het land en of de Verenigde Naties in de toekomst daadwerkelijk een rol van betekenis kunnen spelen. Volgens de New York Times heeft Amerika de VN in een ongemakkelijke positie gemanoeuvreerd. Maandenlang wilde Kofi Annan juist dat de VN toezicht zou houden op het proces dat moet leiden naar zelfbestuur in Irak. Maar hij had niet de bedoeling om dat te doen door deel te nemen aan plan dat de Amerikanen hebben bedacht, samen met Irakezen die door Bremer zijn aangesteld, stelt de krant.

Chris Toensing, redacteur van Middle East Report, denkt dat de Amerikaanse roep om terugkeer van de VN naar Irak direct verband houdt met de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november. Maar Amerika moet niet verwachten dat de Irakezen zich zomaar conformeren aan de Amerikaanse formule voor democratie of dat ze rekening houden met de verkiezingscampagne van Bush, aldus Toensing in een interview.

Stephen Zunes, professor politicologie aan de Universiteit van San Francisco, zegt dat de weerzin om de Amerikaanse plannen te steunen voortkomt uit de principes die zijn vastgelegd in het Handvest van de VN en uit bezorgdheid over de veiligheid van VN-personeel. Zolang de Irakezen niet werkelijk aan zelfbestuur toekomen, zal het geweld doorgaan. Volgens hem heerst bij de Amerikanen de angst dat door directe verkiezingen de sjiïtische meerderheid aan de macht komt. Dat kan resulteren in de installatie van een fundamentalistische islamitische regering. Een doembeeld voor de regering Bush.

In de huidige politieke chaos bestaat eveneens de mogelijkheid dat het land uiteenvalt in een sjiïtisch, soennitisch en Koerdisch deel. Ook dat wil Washington ten koste van alles voorkomen. Zunes: Een onafhankelijke Koerdische staat in Noord-Irak kan de Turkse Koerden aanmoedigen in hun strijd voor een onafhankelijk Koerdistan. En daar zit NAVO-bondgenoot Turkije niet op te wachten. Een onafhankelijke Arabisch-sjiïtische staat in het zuiden kan voor onrust zorgen bij opstandige sjiïeten in Bahrein, Koeweit en het noordoosten van Saudi-Arabië. Het ideaal van Washington is om Irak bij elkaar te houden in een soort federaal systeem met een zwakke centrale regering, waarop Amerika gemakkelijk invloed kan uitoefenen.