“Druk op Zimbabwe opvoeren is simpel”

Volgens Jendayi Frazer, de Amerikaanse adjunct-buitenlandminister voor Afrikaanse Aangelegenheden, kan de verwachte zege van Robert Mugabe vrijdag niet als legitiem worden beschouwd. Zijn belangrijkste rivaal, Morgan Tsvangirai van de Beweging voor Democratische Verandering (MDC), trok zich zondag terug uit de race na buitensporig geweld tegen zijn aanhangers.
De VN-Veiligheidraad veroordeelde maandag dat geweld al. Ook VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon pleitte voor een uitstel van de tweede ronde; volgens hem kan de stembusgang in deze omstandigheden geen geldig resultaat opleveren. Nu kijkt iedereen naar Afrika. De Amerikaanse ambassadeur in Zimbabwe, James McGee, riep dinsdag de Afrikaanse landen op de druk op Mugabe te vergroten om het geweld tegen MDC-aanhangers stop te zetten.

Afrikaans topoverleg

De leden van de Zuidelijk-Afrikaanse Ontwikkelingsorganisatie (SADC), de buurlanden van Zimbabwe, houden vandaag (woensdag) een topoverleg in Swaziland. In die kring gaan er stemmen op om aan te dringen op een overgangsregering voor Zimbabwe. De Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki, de machtigste politicus uit de regio die nog altijd via “stille diplomatie” probeert te bemiddelen in Zimbabwe, wordt niet verwacht in Swaziland. Maar zijn partij, het ANC, veroordeelde dinsdag het politieke geweld in Zimbabwe scherp. Ook de Keniaanse premier Raila Odinga en de Zambiaanse president Levy Mwanawasa hebben Mugabe al zwaar aangevallen.
De Afrikaanse Unie houdt dit weekend een top in Egypte. Net als de SADC en de Zuid-Afrikaanse regering heeft de Unie Mugabe tot hiertoe niet duidelijk veroordeeld, laat staan sancties opgelegd. Maar misschien is het geduld van de Afrikaanse leiders nu opgebruikt. Na overleg met de Zuid-Afrikaanse president Mbeki verklaarde de Senegalese president Abdoulaye Wade dinsdag dat hij zich wil inzetten voor een onderhandelde oplossing. “We zullen een overgangsregering proberen te installeren, een regering waarin de verantwoordelijkheden gedeeld worden.”

Druk op Mugabe wordt onhoudbaar

“Regionale organisaties hebben veel invloed, zelfs meer dan het Westen”, zegt de Amerikaanse ambassadeur McGee. Hij wijst erop dat Zimbabwe zelf geen havens heeft, waardoor “heel eenvoudige manieren van druk kunnen worden uitgeoefend met een onmiddellijk en geweldig effect.”
Alles wijst er voorlopig nog op dat de tweede ronde vrijdag zal plaatsvinden, zonder Tsvangirai. In Zimbabwe doen geruchten de ronde dat het leger en paramilitaire groepen mensen zullen dwingen hun stem uit te brengen.
Mugabe dreigt na vrijdag echter internationaal nog sterker geïsoleerd te raken, en volgens optimisten biedt dat perspectieven voor een oplossing. Lang voor de ontwikkelingen van de voorbije week gingen er in Zimbabwe al stemmen op voor een regering van nationale eenheid om het land uit de impasse te halen. Volgens de voormalige minister van Financiën Simba Makoni, een presidentskandidaat die in de eerste ronde werd uitgeschakeld, zou zo’n regering het land twee jaar de tijd geven om alle wonden te helen. Daarna zouden er weer verkiezingen kunnen woerden georganiseerd.
Ook het Feministisch Project voor Politieke Educatie (FePEP), een organisatie die vrouwen meer wil doen deelnemen aan de politiek, pleitte al begin deze maand voor het schrappen van de tweede ronde ten voordele van een onderhandelde oplossing.
Takura Zhangazha, een politiek analist uit Harare die aan het hoofd staat van het Media-instiuut van Zuidelijk Afrika, acht een regering van nationale eenheid zelfs zo goed als onontkoombaar. “Onderhandelingen zijn de meest waarschijnlijk uitweg uit de impasse. De enige vraag is of die zullen begeleid worden door de SADC onder Mbeki, door de Afrikaanse Unie of door de VN. De MDC heeft aangegeven dat ze de macht wil delen, maar het is niet zeker of ze de ZANU-PF (de partij van Mugabe, nvdr.) de leiding zal willen toevertrouwen van een coalitieregering. De ZANU-PF zal willen onderhandelen na de verkiezingen, want dat is de enige manier waarop ze kunnen overleven.”
Het moeilijkste punt bij de onderhandelingen lijkt de vervolging van de daders van het politieke geweld dat Zimbabwe in zijn greep houdt sinds de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 29 maart.