Duurzame energie voor iedereen

1,6 miljard mensen hebben geen toegang tot elektriciteit en drie miljard mensen –bijna de helft van de wereldbevolking– zijn voor koken en verwarming aangewezen op traditionele biomassa. Dat is niet alleen een zware belasting voor het milieu, het is ook nefast voor hun gezondheid. Wereldwijd sterven jaarlijks zo’n 1,6 miljoen mensen –vooral vrouwen en kinderen– ten gevolge van de rook van slecht werkende fornuizen en slecht verluchte huizen.

Maar daar kan iets aan gedaan worden, stelt het VN-Ontwikkelingsprogramma UNDP in zijn rapport Towards an “Energy Plus” Approach for the Poor, dat naar aanleiding van de Energietop verscheen. MO* sprak met Martin Krause, coördinator van het onderzoek.

Het energiethema lijkt een blinde vlek in de ontwikkelingsprogramma’s.

Martin Krause: Dat klopt en daarom ook dit initiatief. Ontwikkeling en armoedebestrijding kunnen niet zonder toegang tot energie. Ontwikkelingsprogramma’s focussen vaak op een specifieke technologie of op toegang tot een absoluut minimum aan energie, door gezinnen enkel een peertje voor verlichting te geven. Daarmee kunnen mensen geen inkomensverwervende activiteiten opzetten, waardoor hun loon zou kunnen groeien en ze op termijn ook voor energiediensten kunnen betalen. Wij pleiten voor programma’s die verder gaan dan de enge focus op energietoegang. Mensen moeten de mogelijkheid krijgen om productieve processen op te zetten.

In uw rapport kent UNDP een belangrijke rol toe aan de privésector om de energiearmoede op te lossen. Zullen energiemultinationals wel investeren voor consumenten met zo weinig koopkracht?

Martin Krause: In talrijke ontwikkelingslanden zijn regeringen niet in staat om al hun inwoners van elektriciteit en moderne energiediensten te voorzien. Het klopt dat de privésector niet investeert als er geen winst kan uitgehaald worden. Er is een nieuw politiek momentum nodig op nationaal vlak, waarbij toegang tot energie een topprioriteit wordt voor overheidsinvesteringen in de infrastructuur.

Tegelijk moeten we ervoor zorgen dat de armen meer mogelijkheden krijgen om te betalen, zodat investeringen in de energiesector een winstgevende business kunnen zijn. Ik denk dan aan kleinschalige bedrijfjes, zoals oplaadpunten voor lantaarns op zonne-energie of de aanleg van mini-distributienetten in plattelandsdorpen en steden.

Een van de kernboodschappen uit onze analyse is dat de meest succesvolle programma’s voor toegang tot energie focussen op het laten toenemen van het inkomen van de armen, zodat ze voor hun energievoorziening kunnen betalen. Als we wachten op regeringen die deze dienstverlening aan hun bevolking aanbieden tegen lage prijzen, duurt het nog decennia voor elk huis toegang heeft. Om “duurzame energie voor allen” te realiseren, hebben we ondernemers nodig.

Weg dus met subsidies, laat de markt spelen?

Martin Krause: Naargelang de specifieke nationale en lokale context is er een mix van beleidsinstrumenten nodig. Subsidies heroriënteren om toegang tot techno

ogie voor schone en hernieuwbare energie mogelijk te maken, is in de meeste gevallen een goede optie. De markt heeft signalen nodig om vertrouwen te krijgen om te investeren. Een goede regelgeving is belangrijk. Een ander sterk beleidsinstrument zijn feed-in tarieven of gegarandeerde prijzen voor propere energie. De markt alleen kan dat niet realiseren. We hebben een brede coalitie nodig van beleidsmakers, investeerders en gemeenschappen om te werken met op maat gemaakte programma’s.

Ook onderhouds- en hersteldiensten moeten voorzien worden. Er zijn tal van programma’s waar zonnepanelen worden geïnstalleerd in afgelegen gebieden, maar waar er geen lokale technici zijn voor onderhoud of reparatie. Investeren in capaciteitsopbouw en opleiding van lokale elektriciens is heel belangrijk. Dat betekent tegelijk ook jobcreatie.

Zijn de gedecentraliseerde natuur en grote toegankelijkheid van hernieuwbare energie een extra troef?

Martin Krause: De kostprijs van de technologie voor hernieuwbare energie, zoals fotovoltaïsche cellen, windenergie of biogas, is de afgelopen vijftien jaar aanzienlijk gedaald. Zeker daar waar subsidies aan fossiele brandstoffen zijn afgebouwd, kan hernieuwbare energie concurreren met fossiele brandstoffen.

Het rapport kiest radicaal voor hernieuwbare energie. Dat is immers ook van belang om de strijd tegen de broeikasgassen aan te gaan. Een bijkomend belangrijk aandachtspunt is dat hout en houtskool duurzaam ontgonnen worden en dat biogasinstallaties ook aandacht hebben voor duurzaamheid, om ontbossing, biodiversiteitsverlies en de degradatie van ecosysteem te stoppen.