DVD: Woorden in het Arabisch en het Nederlands

 Al Galidi werd 35 of 40 jaar geleden –zijn exacte geboortedatum is onbekend– geboren in Irak, tijdens de oorlog. Hij groeide verder op in een nieuwe oorlog, studeerde af in alweer een andere, en vluchtte uiteindelijk het land uit voor het geweld.


Al Galidi kwam in Nederland terecht, een land waar hij nooit van kon houden. Hij leefde er zeven jaar zonder papieren, ‘7,5 jaar tussen hemel en aarde’. Van Schiphol werd hij rechtstreeks overgebracht naar ontelbare opvangcentra in Nederland, ‘zonder ook een glimp van het land te zien’. De asielcentra waren hem te onmenselijk en de mensen die er werkten te koud. ‘Kan je je voorstellen hoe deze briefschrijver tegen ons sprak als je het aantal uitroeptekens achter de vraag in deze brief telt? Een-en-twintig uitroeptekens!’, verwijst hij naar een instructiebrief uit een van de opvangcentra waar bij verbleef.
 Al Galidi ruilde de Noord-Nederlandse taal voor de Vlaamse, en verhuisde naar Antwerpen.‘Als ik een Nederlands paspoort nodig heb om naar de hemel te gaan, dan verkies ik naar de hel te gaan met mijn Iraaks paspoort’, zegt hij. In België kakelen niet alleen de kippen zachter, ook een “nee” heeft hier volgens Al Galidi een zachtere betekenis, er is vaak immers nog een “misschien” mogelijk. 

 Bohémien

Als zelfverklaarde zigeuner houdt hij niet van een land, wel van plekken en leuke mensen om hem heen. En dus verlangt hij niet alleen naar zijn moeder, maar toch ook naar zijn kamertje in Nederland. Daar hing hij een reeks portretten op van wildvreemden –foto’s die hij op rommelmarkten vond–, maar ook van zijn icoon Lev Tolstoj. Hij schreef er zijn eerste boek, zijn eerste dichtbundels. Zijn gedichten gaan niet alleen over vla in de koelkast, een metafoor voor hoe hij zich voelde in de asielcentra. Zijn poëzie beslaat ook gemiste periodes in zijn leven, zoals een kindertijd die voorbijging zonder dat hij Bagdad heeft gezien. Hij heeft het in zijn boeken over de slachtoffers van het Iraakse geweld, ‘maar zonder zelf te moorden. Ik kan zelfs geen konijn vermoorden, dus ik moord ook niet met mijn boeken.’
 Al Galidi vertelt hoe hij gered werd door de kracht van woorden. De eerste droom die hij zich als kind herinnerde, was een nachtmerrie. Wat volgde is slapeloosheid: ‘mijn moeder nam me mee naar een man die een tekst voor me schreef. Die tekst heb ik altijd bij me. Ik lees hem als ik niet kan slapen. Het woord heeft me gered’, vertelt Al Galidi. En dat woord heeft de ene keer meer behoefte aan het Arabisch dan aan het Nederlands, omdat de klemtonen anders liggen.

 Extra’s

Al Galidi schrijft in zijn gedichten evengoed over de eerste liefde die hij voelde voor een westerse vrouw, zijn eerste date ook. Het is een beetje jammer dat dit materiaal niet in de film zelf, maar vooral in de extra’s op de dvd vervat zit. De extra’s doorbreken de –soms wat eentonige– poëtische taal van de film en brengen een directer, veelzijdiger en persoonlijker beeld van de kunstenaar Al Galidi. Dat zie je op Saint-Amour, waar hij zijn allereerste gedicht voordraagt, een gedicht dat zijn verlangen om boer te worden weerspiegelt. De keuze van het gedicht en de manier waarop hij het brengt, toont toch ook een andere, luchtiger kant van de schrijver.
 Het woord heeft mij gered, door Barbara Den Uyl, Nederlands gesproken, speelduur 76 minuten + extra’s, www.docudvd.nl