Dwergen van het wereldtoneel steken hoofden bij mekaar

Tien jaar geleden, in het naspel van de Top van de Aarde in Rio de Janeiro, kwamen de Verenigde Naties overeen om de eilanden te helpen een milieuvriendelijke economie te ontwikkelen. Het Barbados Actieprogramma stelde in 1994 een reeks concrete maatregelen voor op het vlak van klimaatverandering, afvalbeheer, energiebronnen, biodiversiteit en arbeid. Maar veel is er niet in huis gekomen van de mooie plannen. De eilanden zeggen dat ze te klein, te afgelegen en te arm zijn.

Sinds de lancering van het Barbados Actieprogramma zijn de eilanden zelfs nog kwetsbaarder geworden op economisch, sociaal en ecologisch vlak, stelde Mohammed Arrouchi van de Groep van 77, de grootste groepering van ontwikkelingslanden, op een recente sessie van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Anwarul Chowdhury, secretaris-generaal van de conferentie over het Barbados Actieprogramma, bevestigt dat. De deelnemende landen vergaderen volgende week (van 26 tot 30 januari) over hun weinig benijdenswaardige positie op de Bahamas en maken in de herfst een definitieve evaluatie op van het actieprogramma in Mauritius.

De economische perspectieven van de eilandengroep zijn verslechterd door een daling van de grondstofprijzen, een verlies van traditionele markten en afgenomen buitenlandse hulp en investeringen. De officiële ontwikkelingshulp aan de eilandengroep daalde van 1,8 miljoen euro in 1994 naar 1,3 miljoen euro in 2001. Het is duidelijk dat de kleine eilanden in de marge van de wereldaandacht liggen, aldus Chowdhury.

Kleine eilanden zien zich geconfronteerd met de uitdagingen van alle ontwikkelingslanden maar hebben daarbovenop nog bijkomende moeilijkheden. Ze liggen immers ver verwijderd van de belangrijkste handelscentra in de wereld. Transportproblemen vormen een obstakel voor veel eilanden om hun plaats op de internationale markten in te nemen. Sommige archipelstaten bestaan bovendien uit verspreide eilanden, wat de interne communicatie en uitwisseling niet bevordert. In de Marshall Eilanden heeft men bijvoorbeeld een vlucht van bijna een uur nodig om van het ene eiland naar het andere te gaan.

Een andere factor die de positie van kleine eilanden verzwakt, is het feit dat ze doorgaans afhankelijk zijn van één exportproduct, zoals koffie, bananen, suiker of vis. Dit betekent dat een daling van de marktwaarde ernstige gevolgen voor gans het eiland kan hebben. Wij associëren eilanden gewoonlijk met een idyllische natuur en schoonheid, maar beseffen niet hoe kwetsbaar hun economie en ecosysteem is. Eilanden kunnen bijvoorbeeld makkelijk getroffen worden door natuurrampen, stelde Chowdhury.

In de eerste week van januari werd het Zuid-Pacifische eiland Niue bijvoorbeeld getroffen door een cycloon. Volgens functionarissen van de Verenigde Naties kost de heropbouw van het eiland driemaal meer dan de jaarlijkse productie van Niue oplevert. Een ander voorbeeld: duizenden kilometers verderop is Malé, de hoofdstad van de Malediven in de Indische Oceaan, met verdwijning bedreigd. Indien de zeespiegel elk jaar 10 tot 20 centimeter blijft stijgen, zoals tijdens de voorbije honderd jaar, zal Malé tegen 2010 immers onder water liggen.

De eilanden zijn bijzonder kwetsbaar voor de gevolgen van de klimaatverandering. Ze zullen vooral het slachtoffer worden van een verdere stijging van de zeespiegel (de meeste wetenschappers verwachten dat de wereldzeeën meer smeltwater zullen bevatten naarmate de aarde opwarmt) terwijl ze zelf niet verantwoordelijk kunnen gehouden worden voor het broeikaseffect. Indien je alle uitstoot van broeikasgassen van de kleine eilanden tot nul zou reduceren, dan zou dit geen enkel effect hebben op het wereldwijd plaatje, zegt Espen Ronneberg, interregionale adviseur voor de eilandengroep bij de Verenigde Naties. De kleine eilanden dragen slechts voor 0,12 procent bij tot de totale uitstoot van broeikasgassen.

De verspreiding van aids (vooral in de Cariben) en de digitale kloof zijn andere gevaren voor de dwergen van het wereldtoneel. De wereldwijde verspreiding van internet kan de leden van de eilandengroep in theorie ten goede komen. Kleine eilanden zouden zich een plaats kunnen veroveren op de e-markt, zegt Chowdhury. Maar vele eilanden zijn momenteel echter niet of nauwelijks aangesloten op het wereldwijde net. Een tweede groeimarkt zou kunnen liggen in duurzame energie. De meeste eilanden importeren petroleum voor transport en de opwekking van elektriciteit maar hebben zelf een geweldig potentieel aan wind- en waterkracht. Onlangs ontwikkelde een automecanicien van het Zuid-Pacifische Eiland Vanuatu een manier om auto´s aan te drijven met kokosolie, een nieuwe kans voor de plaatselijke economie.