Eco-maffia domineert afvalindustrie

Italië produceert per jaar 80 miljoen ton afval, zowel gewone rommel als giftige afvalstoffen. Zo’n 35 miljoen ton daarvan wordt opgehaald, gestort en gerecycleerd door criminele organisaties als de ‘cosa nostra’ in Sicilië, ‘la ‘ndreghetta reggina’ in Calabrië, de sacra corona in Puglia of de ‘camorra’ van Naples.

De georganiseerde misdaad voldoet aan een vraag vanuit de bedrijfswereld, zegt Stefano Di Franco, het hoofd van het Bosbeheerkorps in Rome, een politie-eenheid die gespecialiseerd is in milieubescherming. “De bedrijven gaan in op het aanbod van de trafiekbedrijven, die 400 keer minder vragen dan legale afvalverwerkingsbedrijven.” Het gaat onder meer om afval uit de metaalsector (zware metalen, toxisch stof) en uit de chemische industrie (koelstoffen en PCB’s).

Eens het afval in handen van de maffia is, verdwijnt het via allerlei sluipwegen. Die leiden soms rechtstreeks naar de Middellandse Zee. Op Sicilië bijvoorbeeld, betrapte het Bosbeheerkorps het petrochemische bedrijf Enichem di Priolo op heterdaad toen het kwik loosde in de Middellandse Zee. De concentratie van de lozing overschreed 20.000 keer de wettelijke norm. De politie arresteerde 18 mensen, onder wie de provinciale ambtenaar die belast was met het toezicht op Enichem.

Het Chemische bedrijf ENI, het moederbedrijf van Enichem, liep in 1998 al tegen de lamp. Het bedrijf bleek 30.000 ton residu’s van zinkproductie begraven te hebben op twee sites in Calabrië, en op andere plaatsen werd het chemisch afval gebruikt bij de aanleg van wegen.

De 158 families die deel uitmaken van de eco-mafia beschikken over een arsenaal aan kennis om de milieudiensten te omzeilen. Ze vervalsen certificaten zodat gevaarlijke ladingen passeren als huishoudelijk afval, ze wijzigen transportvergunningen voor het vervoer van toxisch afval zodat het van één regio naar een andere versast kan worden. Het afval wordt gedumpt op bouwterreinen, in beschermde natuurgebieden, rivieren, ravijnen, op boerderijen en in de zee.

“Het wordt vaak in putten gestopt en overdekt met aarde en rotsen, maar daarmee is de kous niet af,” zegt Stefano Ciafani, van Legambiente, de grootste Italiaanse milieuorganisatie. “De toxische stoffen lekken in ondergrondse watervoorraden en duiken vroeg of laat weer op. Ze zijn vaak het begin van een dodelijk cyclus die eindigt als wij vervuild water gebruiken om te drinken of om velden mee te irrigeren.

In Caserta, bij Naples, waar de camorra de afvalmarkt domineert, is het aantal kankergevallend de laatste vijf jaar met 400 procent gestegen, zo blijkt uit een rapport van het ministerie van Volksgezondheid. In de regio rond Napels ontdoet de maffia zich van afval door het te verwerken in cement waarmee huizen en straten worden gebouwd.

Veruit de meeste dumpmethodes spruiten voort uit een ‘Not in My Backyard– syndroom’, zo bleek vorig jaar bij de operatie Terra Verdi. Toen kwam aan het licht dat de maffia in Noord-Italië miljoenen tonnen afval verscheepte naar de centrale en zuidelijke regio’s in Italië. Een dozijn boeren liet zich betalen om hun weiden als stortplaats te gebruiken.

Nergens opereert de afvalmaffia als in Italië. De organisatie gebeurt op grote schaal en het wettelijk kader is niet toereikend,” zegt Ciafani. “Voor april 2001 waren de boetes voor sluikstorten een lachertje: de trafikanten riskeerden minder dan iemand die een appel steelt.” Daarna werd een nieuwe wet van kracht die afvaltrafiek strafbaar stelt en giftige stoffen identificeert. Wie geklist wordt, riskeer nu één tot acht jaar gevangenisstraf.

Het bosbeheerkorps en het ministerie van Financiën hebben sindsdien verschillende onderzoeken opgestart die enkele stortplaatsen blootlegden. In Murgia, Zuid-Italië, ontdekten ze in 2001 vier hectare met afval van de staalindustrie van Lombardije en Veneto en met verknipte autobanden uit Campania. De bodem was zwaar verontreinigd met chroom, nikkel en lood. Maar het gaat slechts om het topje van de ijsberg. Volgens het Nationaal Afvalobservatorium verdween er in 2001 in Italië 11,6 miljoen ton toxisch afval.

De maffia opereert dankzij de medeplichtigheid van de overheidsdiensten, geeft Paulo Russo toe. Hij is de voorzitter van een parlementaire commissie die de handel in giftige afvalstoffen opvolgt. “De maffia werkt samen met wie aan de macht is, dat is overal ter wereld zo. Italië is wel het enige land dat een parlementaire commissie op de zaak heeft gezet. Het is natuurlijk niet enkel een Italiaans probleem.”