Ecuador: Indianen aan de macht

ECUADOR. Indianen aan de macht

Na Venezuela heeft nu ook Ecuador een ex-kolonel en ex-couppleger als president. Sinds half januari staat Lucio Gutiérrez aan het hoofd van het Andesland. Gutiérrez’ macht steunt vooral op de inheemse beweging en dat is ook in de regeringssamenstelling terug te vinden. Twee cruciale ministeries gaan naar kopstukken van de koepel van inheemse bewegingen, de Conaie. Landbouw komt in handen van Luís Macas, één van de stichters van de Conaie en gewezen president van de koepel. Buitenlandse Zaken is voor Nina Pacari, een tweeënveertigjarige advocate, en de eerste vrouw op de post van Buitenlandse Zaken. In Vlaanderen is ze geen onbekende: in 1992 was ze hier te gast tijdens de Vastencampagne van Broederlijk Delen. Als minister van Buitenlandse Zaken krijgt ze meteen twee hete hangijzers voorgeschoteld, met name het Plan Colombia en de ALCA, de eengemaakte Amerikaanse markt waaraan onder impuls van de VS hard gewerkt wordt. MO* vroeg Nina Pacari hoe ze hier tegenaan kijkt.
‘Zoals de besprekingen nu gevoerd worden en met de plannen die nu voorliggen, betekent de ALCA voor ons zelfmoord’, vindt de minister. Ze ziet meer heil in het versterken van de Gemeenschappelijke Andesmarkt (Peru, Colombia, Bolivia, Venezuela en Ecuadaor) en in allianties met de Mercosur ( Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay) om zo een sterkere onderhandelingsbasis te hebben ten opzichte van de VS. ‘We streven naar een grotere economische en politieke onafhankelijkheid. We willen buitenlandse handel stimuleren op een manier dat de kleine en middelgrote bedrijven in ons land er beter van worden.’ Ten aanzien van Colombia pleit Pacari voor een politiek van niet-inmenging in Colombia’s binnenlandse aangelegenheden, maar ze is uitgesproken voorstander van het hervatten van de vredesbesprekingen tussen de regering en de guerrilla.

VENEZUELA. Chávez, de president met de vele levens

Van 2 december tot 1 februari stond Venezuela op zijn kop door een algemene staking. Het initiatief hiertoe kwam van de Coordinadora Democrática, een coalitie van belangengroepen uit de bedrijfswereld, vakbonden, politieke oppositiepartijen en een groep opstandige legerofficieren, die maar één doel voor ogen hebben: het regime van president Chávez ten val te brengen. In april 2002 hadden ze dat ook al eens geprobeerd. Wat heeft deze president dat hem tot splijtzwam maakt van de Venezolaanse samenleving? Toen Chávez in 1998 de verkiezingen won, betekende dit een breuk met een decennia oude traditie in Venezuela, waarbij de macht werd uitgeoefend door de christen-democratische of de sociaal-democratische partij. Voor Chávez was het een comeback na een poging tot staatsgreep in februari 1992. Zijn opzet mislukte toen maar betekende wel de doorbraak van nieuwe actoren op het politieke forum, voornamelijk uit de arme bevolkingslagen. Chávez zelf vormde zijn eigen politieke partij, De Beweging van de Vijfde Republiek, en won de verkiezingen.
De macht van Chávez steunt vooral op de massa armen die onder de vroegere politieke machthebbers niet hebben kunnen profiteren van de oliedollars. Chávez en het Chavismo veranderen wel degelijk hun levensperspectief. ‘Hij heeft de macht gedemocratiseerd’, vindt Coletta Youngers van het Washington Office on Latin America. ‘Hij is autoritair, houdt er een zekere personencultus op na en is populist. Maar hij kan spreken in termen die gewone mensen begrijpen. Door hen bij het politieke gebeuren te betrekken, geeft hij hun ook waardigheid.’ Chávez’ nationalisme is een sterk protest tegen de neoliberale globalisering en zijn aanpak botst dan ook met de belangen van de economische elite en van de oude politieke klasse. Deze twee laatsten zitten duidelijk niet op dezelfde lijn, en verdedigen elk hun eigen belangen. Die verdeeldheid is hun zwakte, terwijl Chávez ontegensprekelijk aan sterkte gewonnen heeft door alweer een vuurproef te doorstaan.

BOLIVIA. De dove oren en de ijzeren hand van Goni

Minstens twintig doden en honderden gewonden, dat was het eindsaldo van dagenlange gewelddadige protestmanifestaties en wegblokkades in Bolivia. Het ongenoegen kwam uit verschillende sectoren -de cocaboeren van Chapare, de boeren, de landlozen, de gepensioneerden- die president Gonzalo Sánchez de Losada -“Goni” in de volksmond- tot de orde wilden roepen. De gepensioneerden zijn misnoegd over achterstallige uitbetalingen, de boeren wachten op beloofde tractoren en de cocaboeren verzetten zich tegen de verdere verdelging van hun planten.
Nieuw is dat Evo Morales, de legendarische leider van de cocaboeren en MAS-vertegenwoordiger (Movimiento al Socialismo) in het parlement, er in geslaagd is al dit protest te bundelen in een gemeenschappelijk front dat nu met een gezamenlijk eisenpakket de dialoog met de regering aangaat. Behalve de specifieke eisen van elke groep, zijn er drie punten van nationaal belang: NEEN aan de ALCA, NEEN aan de uitverkoop en privatisering van gas en natuurlijke rijkdommen, en NEEN aan de Noord-Amerikaanse militairen die in de oostelijke provincies opereren onder het mom van drugsbestrijding.

BRAZILIE: Oorlog tegen de honger

President Lula da Silva wond er geen doekjes om op het Wereld Economisch Forum in Davos: ‘Wij weigeren te aanvaarden dat de arme landen verplicht worden tot vrijhandel, terwijl de rijke landen hun markten afschermen. Wij willen vrijhandel in termen van wederkerigheid, niet in termen van uitbuiting en eenzijdig profijt.’ Hij riep het gezelschap op om werk te maken van een nieuwe wereldorde, waarbij op de eerste plaats armoede en honger geëlimineerd worden. Daarbij lanceerde hij het voorstel dat de G7, gesteund door grote investeerders, een internationaal fonds zouden oprichten ter bestrijding van de honger en de armoede.
Lula heeft echter geen revolutionaire plannen: ‘Als er iets is wat ik in al die jaren geleerd heb, dan is het onderhandelen.’ In Brazilië lanceerde hij wel het programma Hambre Cero, een soort nultolerantie tegen honger. Met de Nationale Raad voor Voedselveiligheid streeft hij structurele veranderingen na om de honger op een duurzame manier te bestrijden, maar wil hij ook werk maken van enkele dringende actieplannen. Om dit te kunnen realiseren stelde hij de aankoop van 12 jachtvliegtuigen voor een bedrag van 760 miljoen dollar met één jaar uit.
Historische wanverhoudingen en structureel onrecht veeg je niet weg in één legislatuur, beseft de president. ‘Het is zoals met een marathonloper’, zegt Lula, ‘die loopt de lange afstand in kleine pasjes en gaat heel zorgzaam om met zijn ademhaling.’