Een andere blik op Afrikaanse vrouwen *

Vrouwen in de kunsten van Afrika (tot 12 juli) in het Museé Dapper brengt 150 traditionele Afrikaanse beelden van vrouwen samen en confronteert die met werk van de in Kameroen geboren fotografe Angèle Etoundi Essamba. Opvallend veel beelden tonen de vrouw als moeder. Moederschap is een belangrijk thema in de Afrikaanse kunst, zegt Bonny Gabin van het Musée Dapper. “Natuurlijk moeten we voor ogen houden dat deze objecten door mannen gemaakt zijn, met vrouwen als inspiratiebron, het moederschap wordt dus geïdealiseerd.”
Essamba portretteerde eveneens zwangere vrouwen en moeders met kinderen, ook zichzelf fotografeerde ze zo. “Het klopt dat zelfs vandaag een vrouw die geen kinderen kan krijgen, zich uitgesloten kan voelen in Afrika”, zegt de 47-jarige fotografe die nu in Nederland woont. “Geen kinderen kunnen krijgen is een zware last, en het westerse idee dat men ervoor kiest geen kinderen te krijgen is voor veel mensen in Afrika onbegrijpelijk. Moederschap wordt als een zegen beschouwd in Afrikaanse samenlevingen. De moeder is het begin en de voortzetting van het leven.”

Vooroordelen veranderen

Maar Essamba’s zwartwitfoto’s en de traditionele objecten laten nog veel andere aspecten van de vrouw zien. “We moeten de vooroordelen en de manier om naar vrouwen te kijken veranderen”, zegt Essamba. Een grote foto in felle kleuren toont vrouwen als vissers die een net de oceaan in gooien. De fotografe portretteert ook moderne vrouwen die poseren bij voorouderlijke objecten zoals vruchtbaarheidssymbolen en maskers – om te tonen “dat we verbonden zijn met het verleden”.
Een bekend object uit Kameroen, dat opvalt door zijn zin voor beweging en in de 19de eeuw verzameld werd, inspireerde fotografen als Man Ray. De vorm en expressie van andere objecten doen denken aan oude Egyptische beelden. “In al deze objecten worden vrouwen met grandeur getoond, er is geen enkele vorm van misogynie”, zegt Essamba.
Deze grandeur staat haaks op het voortdurende geweld tegen vrouwen vandaag in de Afrikaanse oorlogen, onder meer in Congo, waar de voorbije tien jaar honderdduizenden meisjes en vrouwen zijn verkracht . “Aanvallen op vrouwen zijn aanvallen op de samenleving, en ook een manier voor mannen om andere mannen te vernederen door vrouwen te misbruiken. Kunstenaars verzetten zich daartegen via hun werk.”
* Dit artikel dateert van 26 februari. Het wordt opnieuw aangeboden naar aanleiding van de Internationale Vrouwendag op 8 maart.