Een andere drugsaanpak in Latijns-Amerika

Het aanhoudende drugsgeweld in Mexico en Centraal-Amerika breekt alle records in de moordstatistieken. Een eeuw repressief beleid is niet bij machte geweest het probleem in te dijken, integendeel. De komende maanden debatteren de Latijns-Amerikaanse landen dan ook over een nieuwe aanpak. De meningen zijn verdeeld.

  • CC Fronteras Desk Een slogan bij protesten tegen de drugsoorlog in Tijuana, Mexico: 'Oplossing: legaliseer drugs nu!' CC Fronteras Desk

Terwijl de wereld zich het hoofd breekt over een mogelijke interventie in Syrië, tart het dodental in Midden-Amerika alle verbeelding. Voorzichtige schattingen hebben het voor Syrië over 7500 doden tussen april 2011 en februari 2012. In Mexico eiste het drugsgeweld sinds 2006 al 47.000 doden en de landen van de zogenaamde Noordelijke Driehoek (Guatemala, El Salvador en Honduras, met Jamaica) behoren tot de landen met het hoogste moordcijfer ter wereld. Honduras is trieste koploper met 82,1 moorden per 100.000 inwoners, in El Salvador zijn het er 66, in Jamaica 60. In Syrië 37. Het wereldgemiddelde ligt op vier.

In Centraal-Amerika komen meer mensen om door criminele bendes en drugsgeweld dan in de burgeroorlogen van de jaren zeventig en tachtig. Meer dan 900 maras (criminele bendes) opereren in de regio, die samen zo’n 70.000 leden tellen.

Een noodkreet

Vooral Guatemala heeft het de jongste tijd hard te verduren, nu zowel de geduchte Zetas als het kartel van Sinaloa vanuit Mexico de grens zijn overgestoken. Het verbaast dan ook niet dat de Guatemalteekse president Otto Pérez Molina, geen linkse rakker maar een ex-legergeneraal van de harde aanpak, eind februari met het voorstel kwam om het drugsbeleid te herzien en legalisering in overweging te nemen. Althans de productie, het transport en de commercialisering van de drugs. De redenering van Pérez Molina is dat zo het geweld dat gepaard gaat met de illegaliteit ingedijkt kan worden, de prijzen instorten en de geldstromen naar de kartels opdrogen.

Het voorstel stootte op fel verzet van Mexico, Honduras, El Salvador en Costa Rica, die morele en gezondheidsargumenten aanhalen maar vooral onder druk van de VS de boot willen afhouden. De Colombiaanse president Juan Manuel Santos is dan weer een voorzichtige voorstander. Volgens Santos mag legalisering niet langer een taboe zijn en is er nood aan alternatieven, omdat de drugshandel de criminele groepen alleen maar voedt.

De voorzet van Pérez Molina kwam niet uit de lucht vallen. Enkele dagen eerder hadden de VS bekendgemaakt dat ze hun steun aan de drugsbestrijding in Guatemala fors zouden inkrimpen tot anderhalf miljoen euro voor 2013. Voor heel Latijns-Amerika zou het budget voor de strijd tegen drugs teruggeschroefd worden van 430 miljoen euro in 2012 naar 360 miljoen euro in 2013. Martin Jelsma, expert inzake de internationale drugsproblematiek bij het Transnational Institute (TNI) in Amsterdam, ziet in het voorstel van Pérez Molina dan ook een poging om de VS onder druk te zetten om wat meer te doen. Maar wat de Latijns-Amerikaanse landen vooral dwarszit, vervolgt Jelsma, is dat de VS – met een cocaïnemarkt die goed is voor dik 26 miljard euro winst per jaar – weigeren het drugsprobleem in eigen land ernstig aan te pakken.

Voor verschillende Latijns-Amerikaanse landen is de maat vol. De strijd tegen de criminele netwerken betekent ook een financiële uitputtingsslag. Volgens de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank (BID) lijden de landen in Centraal-Amerika jaarlijks een verlies van 8 procent van het bnp door de strijd tegen de misdaad. In 2010 investeerde Centraal-Amerika 3 miljard euro in drugsbestrijding. In de Caraïben is de situatie niet veel beter. Cijfers van de CARICOM (de Caribische Gemeenschap) hebben het over 2,8 tot 4 procent van het bnp, zowel door de kosten van veiligheidsdiensten als door het verlies van inkomsten omdat vele jongeren vastzitten en het toerisme terugloopt. Jamaica ziet jaarlijks 400 miljoen euro opgaan in de strijd tegen de criminaliteit.

Ook de VN-instanties beseffen dat het zo niet verder kan. ‘Geweld bedreigt de keuzes die mensen kunnen maken, het begrenst hun fysieke vrijheden en verscheurt hun dagelijks leven’, vindt UNDP-coördinator Helen Clark. ‘Een herziening van de huidige aanpak van de criminaliteit dringt zich op. Het is tijd om na te denken over hoe we meer veiligheid kunnen bieden.’

Het legaliseringsdebat

Het debat over legalisering werd vorig jaar in juni al formeel geopend door de Global Commission on Drugs, een initiatief voorgezeten door drie ex-presidenten van landen die onder de voet werden gelopen door drugskartels (Gaviria van Colombia, Zedillo van Mexico en Cardoso van Brazilië), ondersteund door experts zoals Martin Jelsma.

Ook in Mexico kwam er inmiddels een beweging op gang. Ze noemt zich Mexico Verenigd tegen de Delinquentie (MUCD) en steunt het pleidooi voor legalisering. Op het forum ‘Drugs: een balans van een eeuw verbod’ werd een lans gebroken voor een radicaal andere aanpak en werd voorgesteld het drugsprobleem te benaderen als een gezondheidsprobleem. ‘Dit is geen naïeve ingeving. Drugs zijn schadelijk en het gebruik moet afgeraden worden. Maar vandaag zien we dat het verbod niet geleid heeft tot een vermindering van het gebruik’, zo klonk het op het forum.

De cannabismarkt kan legaal geregulariseerd worden. Dat kan een hoop schelen wat de illegale markt, de criminele inkomsten en het drugsgerelateerde geweld betreft.
De argumenten die aangehaald worden voor legalisering zijn talrijk. Op dit ogenblik hebben de netwerken hun tentakels uitgestrekt tot op het niveau van de politici. Legalisering zou het duivelse pakt tussen politici en drugsnetwerken tenietdoen. Het zou ook een grote bron van corruptie wegnemen bij politici en rechters. Al het geld dat nu ingezet wordt in de strijd tegen de misdaad, zou dan kunnen gaan naar andere prioriteiten.

Legalisering neemt ook het voorwendsel weg dat nu door de staat en het veiligheidsapparaat wordt aangewend om fundamentele rechten en vrijheden op te schorten. Het zou ook de tijdbom uitschakelen die het geweld nu betekent voor landen waar rebellen zich financieren met het drugsgeld, zoals Colombia. Het zou onschuldige slachtoffers sparen en al die negatieve neveneffecten inperken.

Martin Jelsma werkte in zijn papers voor de Global Commission een volgens hem realistische hervormingsagenda uit. Jelsma: ‘De cannabismarkt kan legaal geregulariseerd worden, en dat kan een hoop schelen wat de illegale markt, de criminele inkomsten en het drugsgerelateerde geweld betreft. Voor de andere drugs zijn beleidsopties voorhanden die niet meteen legalisering inhouden maar wel veel van de nadelige effecten van het huidige beleid kunnen helpen oplossen. Zo zou een deel van de drugsmarkt – behalve cannabis ook coca en xtc – uit criminele handen gehaald moeten worden, en de inzet van politie en justitie zou zich moeten concentreren op de gewelddadige criminele groepen die andere delen van de markt beheersen en ook in andere criminele activiteiten betrokken zijn.’

José Carlos Aguiar, een Mexicaanse antropoloog en onderzoeker aan de Universiteit Leiden, vindt het een goede zaak dat het debat op gang is gekomen, maar wijst ook op de onderliggende problemen. ‘Met gedeeltelijke legalisering zal de focus liggen op de kwestie van volksgezondheid. Dat is een positieve evolutie, vergeleken met het geweld en de mensenrechtenschendingen die de strijd nu meebrengt. Maar de grond van het probleem is politiek en heeft te maken met een zwakke staat, met een totaal gefragmenteerde overheid en een oeverloze straffeloosheid. Criminelen stellen vast dat hun misdaad ongestraft blijft, dus wat remt hen af? Dat leidt tot een zeer explosieve mix. De autoriteiten erkennen het sociale belang niet van een goed functionerende staat die haar verantwoordelijkheid opneemt ten aanzien van de gemeenschap.’

Het hek is hoe dan ook van de dam. Het thema staat geagendeerd op de Top van de Amerika’s in Cartagena half april en op de top van UNASUR (Unie van Zuid-Amerika) begin mei. Jelsma: ‘Als de landen van Latijns-Amerika in de context van UNASUR en GRULAC (de VN-koepel van Latijns-Amerika en de Caraïben, red.) tot gelijkgezinde voorstellen kunnen komen, dan kan een wijziging van het beleid zelfs zonder de steun van de VS doorgevoerd worden. Het zal niet eenvoudig zijn, maar het is wel denkbaar. Aan de andere kant bestaat zelfs de kans dat een doorbraak juist vanuit de VS komt, gezien de referenda die in verschillende staten lopen over cannabisregulering.’ Californië is daarin een voorloper door de legalisering van het gebruik van cannabis.

Europa niet overtuigd

Eurolat, de Parlementaire Commissie Europa - Latijns-Amerika, is erg terughoudend tegenover legalisering. Dat bleek op een recente topontmoeting in Mexico over het thema. Laurent Laniel, vertegenwoordiger voor het Europees Observatorium voor Drugs en andere Verslavingen, uitte vooral zijn bezorgdheid over de impact die de internationale financiële crisis kan hebben voor de strategie tegen drugs. Europa wordt momenteel geconfronteerd met een groeiend gebruik, dat ook steeds ongrijpbaarder wordt omdat het niet alleen meer gaat over cocaïne, heroïne, xtc of amfetamines, maar ook over nieuwe synthetische drugs die via internet worden verkocht.

Anderzijds is de kans reëel dat ook hier gesnoeid zal worden in de middelen voor opvang van verslaafden. Er is op de vergadering in elk geval afgesproken om enerzijds een trilaterale dialoog op te starten tussen Europa, Latijns-Amerika en Afrika, om de nieuwe routes te checken en acties te coördineren, en om anderzijds ook met de VS te overleggen en de gangbare programma’s te evalueren. Volgens de Colombiaanse president Santos kan een legaliseringsbeleid maar succes hebben als het internationaal gecoördineerd wordt. De VS en Europa moeten daarbij een vitale rol spelen, aldus Santos. Volgens Jelsma is het absoluut noodzakelijk dat de internationale gemeenschap vandaag ruimte geeft aan de discussie, het taboe opheft en het beleidsdebat meer laat leiden door rationaliteit en feitenmateriaal. Tegen januari 2013, op de Top Europa - Latijns-Amerika in Santiago de Chile, zouden dan concrete voorstellen gerijpt moeten zijn.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.