Een andere oorlog tegen het terrorisme

Niettemin blijft ook nu de vraag: bij wie ligt de schuld? Hoe komen mensen ertoe om dat te doen? En wie drijft hen ertoe? Zou de oorlogszuchtige taal en het cowboyachtige gedrag van meneer George W. Bush daar voor iets tussen zitten? En zou het niet kunnen dat, hoe meer Amerika en zijn Europese slippendragers de oorlogstrom roeren, hoe meer mensen er bereid worden gevonden om zichzelf en honderden anderen de vernieling in te jagen?

Dat het Nobelprijscomité z’n allerhoogste eer voor Jimmy Carter voorbehoudt, ja, daarover kun je nog redetwisten. Al zijn er in het verleden wel meer geweest die die prijs veel minder verdienden, en hem toch ook hebben gekregen. Dat de oud-president van Amerika die vredesprijs juist nu ontvangt, staat natuurlijk bol van de symboliek. Want Carter is een fervent tegenstander van bombardementen op Irak. En dat ze de prijs net daarom aan Jimmy Carter gaven, hebben de deftige heren van het comité in Oslo ook met zoveel woorden gezegd. Meer nog, de voorzitter van het eerbiedwaardige comité heeft Bush – de ‘machtigste man ter wereld’ – even flink de mantel uitgeveegd.

Die woorden zijn bij Bush en zijn Europese kompanen ongetwijfeld staalhard aangekomen. Alleen jammer dat ze totaal werden overschaduwd door de aanslag in Bali. Net als de woorden van Chinua Achebe, de grijze eminentie van de Afrikaanse letterkunde, op de Frankfurter Buchmesse. Daar, op één van de grootste boekenfeesten ter wereld, haalde de in Amerika wonende Nigeriaan zwaar uit naar de grote desinteresse van het Westen voor het continent Afrika. Ook voor Bush had hij een boodschap: “Er zijn andere oorlogen in de wereld, die wél uitgevochten moeten worden: de strijd tegen armoede, tegen aids, tegen analfabetisme. Al die oorlogen zijn belangrijker dan die tegen Irak.”

Weinig Afrikanen geven ons een beter beeld van Afrika dan Chinua Achebe. En juist daarom kreeg hij van de Duitse boekhandelaren de prestigieuze Vredesprijs. Er lopen op deze wereld ongetwijfeld nog veel van die Achebes rond. Alleen: we kennen ze niet, hun boeken raken niet eens tot bij ons. Wanneer je de komende dagen op de Boekenbeurs rondhangt, zoek ze dan maar – de boeken van Zuiderse auteurs. Het wordt een nogal kale reis, durven we voorspellen…

Wat dat wil zeggen? Dat de steeds schevere verhoudingen in de wereld niet alleen van economische en sociale aard zijn, maar ook in de cultuur worden weerspiegeld. En dat we ook via cultuur kunnen meebouwen aan een klimaat waarin aanslagen als die in Bali en New York niet meer onvermijdelijk zijn. Want cultuur helpt ons de anderen te begrijpen, het geeft ons een vollediger mensbeeld. Dat is de oorlog voor de menselijke waardigheid. En ook dat is een oorlog tegen het terrorisme.