Een andere wereld is moeilijk, maar mogelijk

Wereldwijd: Hoe analyseert u het politieke klimaat in Brazilië op de vooravond van de presidentsverkiezingen?

Frigo: Alle analisten zijn het erover eens dat president Cardoso, die twee ambtstermijnen volmaakte, zwaar afgestraft zal worden. Opiniepeilingen van diverse instituten wijzen uit dat 70% van de kiezers een kandidaat van de oppositie steunt. Het neoliberale model dat Cardoso heeft uitgebouwd, met privatiseringen en zonder investeringen in sociale domeinen, wil men niet langer. De werkloosheid en de sociale ongelijkheid zijn toegenomen. 52 miljoen Brazilianen leven vandaag in armoede, een groot deel daarvan lijdt gewoon honger. José Serra, de kandidaat van de partij van Cardoso, ziet dat ongenoegen over het gevoerde beleid en belooft in zijn campagne dat hij het werkloosheidsprobleem zal aanpakken en de sociale kwesties zal behartigen. Het verkiezingsklimaat is er duidelijk één van verandering.

Wereldwijd: In Argentinië is dat neoliberale model ineengeklapt. Beïnvloedt de crisis daar het Braziliaanse verkiezingsklimaat?

Frigo: Meer dan anders worden de verkiezingen vandaag beïnvloed door druk vanuit de internationale gemeenschap, meer bepaald vanuit het IMF en dat heeft alles te maken met de Argentijnse crisis. Om de weerslag van de crisis in ons land op te vangen, is het IMF met extra leningen over de brug gekomen. Die inmenging heeft duidelijke bedoelingen. Met al die steun aan Cardoso en aan zijn potentiële opvolger Serra, wil men koste wat het kost vermijden dat tegenkandidaat Lula, van de PT, de Arbeiderspartij, de nieuwe president wordt. Als Lula voldoende stemmen haalt en meegaat naar de tweede ronde op 26 oktober, zal alles in het werk gesteld worden om Serra te laten winnen. Brazilië mag de weg niet opgaan van Argentinië. Er zijn vijf grote Amerikaanse banken in Brazilië, met belangrijke investeringen. Als die over kop gaan, is dat een slag voor de Amerikaanse economie die zal nazinderen in de internationale economische situatie. Vandaar de injectie van 30 miljoen dollar om het internationale, speculatieve kapitaal in Brazilië te houden. Ik kan echter met zekerheid zeggen dat er met Serra als nieuwe president niets terecht zal komen van landhervormingen, investeringen in onderwijs of sociale voorzieningen. Die nieuwe leningen dienen enkel om de grote investeringen veilig te stellen en om de terugbetaling van de buitenlandse schuld te verzekeren.

Wereldwijd: Lula wil het over een andere boeg gooien en stelt een meer sociaal gericht beleid voor. Welke garantie is er dat hij daarin zal slagen wanneer de internationale machten alles in het werk stellen om hem van de macht te houden? Wil het volk bovendien niet op de eerste plaats zekerheid in deze verwarrende tijden?

Frigo: Het volk is zijn vertrouwen in de traditionele politiek kwijt, ook in politici die het systeem bestendigen zoals Serra. Het model waar Serra voor staat, betekent vandaag geen zekerheid. Lula zou dat wel kunnen aanbieden, omdat hij kan rekenen op het vertrouwen van een groot deel van de bevolking. Op basis van een breed overleg kan hij bouwen aan een nieuw politiek model voor het land.

Wereldwijd: Waaruit bestaat dan dat nieuwe politieke model?

Frigo: Prioriteit is het heronderhandelen van de buitenlandse schuld. Dat is de eerste voorwaarde om tegemoet te kunnen komen aan de sociale noden, en om de economie opnieuw rendabel te maken. De afbetaling van de buitenlandse schuld kost Brazilië één miljoen dollar per week. De nieuwe lening van het IMF is dus goed voor dertig weken en dan is de pot weer op! Zowel de internationale investeerders als de Brazilianen zelf hebben baat bij een duurzamer model. Een ander element in het programma van Lula is het omzetten van speculatief kapitaal in productieve investeringen. Ook dat is een vorm van zekerheid die het land ten goede komt. De rijkdommen van het land gebruiken voor financiële speculatie biedt helemaal geen zekerheid. Er moet gewerkt worden aan de heropleving van de economie om de stijgende werkloosheid tegen te gaan. Landhervormingen zijn evengoed een prioriteit, samen met de steun aan de kleinschalige landbouw om zo de vlucht naar de steden tegen te gaan en de productie voor de interne markt nieuw leven in te blazen. Ik heb deelgenomen aan een overlegcommissie van de regering over landhervormingen en landbouwproductie. Wij zijn absoluut voorstander van een landbouwmodel dat op de eerste plaats zorgt voor voedsel voor de eigen bevolking. Hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat in Brazilië zoveel mensen honger lijden terwijl het land zoveel voedsel produceert? Er moet een herverdeling komen in Brazilië en een economisch model dat productief is en in de noden van de eigen bevolking kan voorzien.

Wereldwijd: Wanneer men kijkt naar het globale politieke panorama in Latijns-Amerika, blijkt het uitermate moeilijk te zijn een andere koers te volgen dan de neoliberale. Kijk naar de dissidente president Chávez in Venezuela.

Frigo: Het lijkt wel een theologisch dogma van het neoliberale kapitalisme dat er vandaag geen andere weg mogelijk is. En de traditionele politici bekrachtigen dit dogma. Politiek is echter ook een instrument om te werken aan verandering. Lula zou voor Latijns-Amerika de belichaming kunnen worden van een ander model. Misschien kunnen daarbij allianties gemaakt worden met landen als Venezuela. Of wie weet met Argentinië dat uit de impasse probeert te geraken. Ook in India en in China zijn er groepen in de civiele samenleving die geloven dat een andere weg dan het neoliberale kapitalisme mogelijk is. Ik geloof echt niet dat het bestaande model de problemen waarmee de wereld vandaag worstelt, zal oplossen. Lula kan over dit andere model een dialoog op gang brengen.

Wereldwijd: Welke instrumenten heeft Lula om die alternatieve koers uit te zetten?

Frigo: Op de eerste plaats is er de brede steun van het volk, die hij heel erg nodig zal hebben. Hij zal ook moeten kunnen rekenen op een meerderheidssteun van het Congres. Dat zijn de voorwaarden om te kunnen regeren. Daarnaast komt het er voor een deel op aan de bestaande wetgeving toe te passen. Brazilië heeft een goede wetgeving over landhervormingen, over kredietverlening aan kleine ondernemers en steun aan familiale landbouw. Die wetgeving moet geactiveerd en toegepast worden. Daarnaast zijn er moeilijkere maar heel noodzakelijke kwesties, zoals de belastinghervorming, het herverdelen van middelen en heroriënteren van de steun die nu naar de grote multinationals gaat, naar sociale investeringen en naar productieve projecten.

Wereldwijd: Het Braziliaanse volk heeft zich de afgelopen dagen massaal uitgesproken tegen de ALCA, de Vrijhandelszone van de Amerika’s die nu in de maak is. Brazilië is wel hoofdrolspeler in de Mercosur, de vrijhandelsovereenkomst tussen Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay. Zit de Mercosur op dezelfde lijn als de ALCA?

Frigo: Helemaal niet. De Mercosur kan een belangrijk tegenwicht vormen voor de ALCA, maar slechts vanaf het moment dat Argentinië zich herstelt en opnieuw een volwaardige partner wordt. Ik vermoed heel sterk dat het een element is van de Amerikaanse strategie om ervoor te zorgen dat Argentinië in de impasse blijft om het blok van de Mercosur te breken. Het is voor Brazilië uitermate belangrijk de Mercosur uit te bouwen. Het Braziliaanse volk en de politieke oppositiepartijen zijn tegen de ALCA vooral omwille van de manier waarop er wordt onderhandeld. Aan de onderhandelingstafel zitten zes Amerikanen en één Braziliaan! Het proces verloopt zeer ondemocratisch en heeft alleen de winst van de grote, vooral Amerikaanse en Canadese, multinationals op het oog. In een krachtige brief wijzen de bisschoppen van Canada erop dat sinds NAFTA (het vrijhandelsverdrag tussen de VS, Canada en Mexico) in 1994 in werking trad, in alle drie de landen de kloof tussen arm en rijk groter is geworden.

Wereldwijd: Brazilië heeft er dus alle baat bij dat Argentinië zich zo snel mogelijk herpakt?

Frigo: Ongetwijfeld. We hebben daar heel wat voor over. Brazilië heeft geen geld om het buurland te redden, maar we willen binnen Mercosur doen wat we kunnen. We kunnen de band met de Europese Unie versterken en daar steun zoeken voor Argentinië. Niet alleen economisch maar ook cultureel willen we de banden met dat land aanhalen en een hechtere solidariteit opbouwen tussen de armen in beide landen. De armoede in Argentinië is indrukwekkend. Ik had nooit gedacht dat dit land zo diep zou kunnen vallen. Méér dan 50% van de bevolking leeft in armoede. In heel die crisis is in Argentinië ook een heel sterk bewustwordingsproces op gang gekomen over hun politieke leiders, over de manier waarop zij het leiderschap hebben ingevuld met persoonlijke interesses, over de corruptie die er heerst in die kringen. Ook bij de Argentijnen is de roep naar een alternatief model sterk, ook daar willen mensen deelnemen aan het politieke leven om een andere weg uit te bouwen. Op die manier zie ik dat die Argentijnse crisis een enorm potentieel voor verandering inhoudt. De middenklasse die ingedommeld was en nooit erg bereid was haar stem te verheffen, sluit zich vandaag aan bij de grote groep armen en leert van die armen te vechten voor hun rechten. Je ziet een enorme strijdbaarheid groeien. Het is die grote groep die vandaag bezig is met een diepgaande bezinning over welk politiek model ze willen, over de internationale verhoudingen, over hun eigen identiteit. Misschien kunnen Brazilië en Argentinië samen een proces stimuleren waarbij Latijns-Amerika toch duidelijker een eigen positie inneemt in de internationale krachtverhoudingen.