Is een andere Wereldhandelsorganisatie mogelijk ?

In de voorbije jaar mislukten de ministerconferenties van Doha en Cancún en
kreeg de geschillencommissie steeds meer handelsconflicten op haar bord. Na Cancún namen de Verenigde Staten opnieuw hun toevlucht tot bilaterale handelsverdragen met gewillige partners. De Europese Unie eiste eerst een grondige structurele hervorming van de WHO, maar is intussen alweer tevreden met een kleine onderhoudsbeurt. De ontwikkelingslanden vragen nog altijd meer inspraak en de niet-gouvernementele organisaties vinden dat de WHO zich ook moet
bemoeien met milieubescherming en sociale rechten.

Charles Kolb, de voorzitter van het Committee for Economic Development, vindt
dat de geschillenbeslechting bij de WHO openbaar moet zijn. Ook moeten de
Verenigde Staten het voortouw nemen bij de inspanningen om
ontwikkelingslanden een betere toegang te geven tot de markten van de
industrielanden. Milieubescherming en sociale rechten horen niet thuis
binnen de WHO, aldus Kolb. Voor sociale kwesties is de Internationale
Arbeidsorganisatie (ILO) bevoegd, voor milieuproblemen het VN-Milieuprogramma
UNEP.

De Wereldhandelsorganisatie moet begrijpen dat ontwikkelingslanden hun
eigen arbeidsnormen en economische standaarden willen nastreven, zei de
voorzitter van de 56 jaar oude belangenvereniging van de zakenwereld.

De voorzitter van de Amerikaanse vakbondsfederatie AFL-CIO denkt precies het
tegenovergestelde. Prioritair is de bescherming van arbeiders tegen
gewetenloze regeringen en bedrijven die concurrentievoordeel willen putten
uit de schending van elementaire arbeidsnormen, zegt Sweeney. De
vakbondsman vindt dat er binnen de WHO een afdeling moet komen die zich met
sociale kwesties bezighoudt, in samenwerking met de ILO.

Sweeney deelt wel de eis voor meer transparantie. Bovendien moeten alle
WHO-leden de middelen krijgen om ten volle te participeren, ook aan het
mechanisme voor geschillenbeslechting.

Belangrijke beslissingen worden nog altijd achter door informele groepjes
van rijke landen genomen, achter gesloten deuren, zo klaagt Rubens Antonio
Barbosa. Volgens de Braziliaanse ambassadeur in de VS is de toegenomen
spanning tussen de WHO-leden een gevolg van het conflict tussen de theorie
en de praktijk van de besluitvorming. In principe moeten de beslissingen op
egalitaire basis, per consensus, worden genomen, maar in de praktijk krijgen
de machtige landen hun zin.

Barbosa waarschuwt voor een overhaaste nieuwe start van de onderhandelingen.
2004 wordt door velen als een verloren jaar beschouwd, omdat de VS een
nieuwe president kiezen en ook de Europese Commissie opnieuw wordt
samengesteld. Na de verkiezingen in de VS is het nog wachten op uitgebreide,
fast track-onderhandelingsbevoegdheden voor de nieuwe president. Een
nieuwe ministerconferentie zonder concrete resultaten betekent
waarschijnlijk het einde van de Doha-ronde, zo waarschuwt Barbosa.

Ter discussie staat ook de rol van de niet-gouvernementele organisaties, die
de zitting van de WHO graag als waarnemer willen bijwonen. Professor N.
Srinivasan van de universiteit van Yale vindt dat ngo’s hun agenda op
nationaal niveau moeten doordrukken. Door invloed uit te oefenen op de
leden van de nationale delegaties kunnen ze de besluitvorming binnen de WHO
sturen, zegt Srinivasan, De WHO moet haar intergouvernementele karakter
behouden.

William A. Reinsch, voorzitter van de machtige zakenlobby National Foreign
Trade Council, vindt het hervormingsdebat een schijndiscussie. Het debat
over institutionele hervormingen is een aantrekkelijke politieke
vluchtroute. Regeringen kunnen de handelsgeschillen die hen verdelen negeren
door de oorzaak van de problemen te zoeken bij de organisatie zelf, vindt
Reinsch. Het hervormingsdebat is tot mislukken gedoemd, omdat er nooit een
consensus gevonden kan worden tussen de belangen van de grote landen en de
kleintjes.