Een bijbelse plaag daalt neer over Madagaskar

Sinds 2010 teisteren miljarden sprinkhanen de landbouw van Madagaskar. Landbouw is er goed voor één vierde van het bruto nationaal product. Meer dan 70 procent van de bevolking werkt in – of is direct afhankelijk van – de sector. Dit jaar ging al 630.000 ton rijst verloren, goed voor één vierde van de voedselconsumptie van het land.

Bij sprinkhaanplagen is voorkomen beter dan genezen. Het bestrijden van een soortgelijke plaag in de Sahel kostte uiteindelijk 570 miljoen dollar, terwijl preventieve maatregelen slechts 3,3 miljoen dollar per jaar hadden gekost. Voor Madagaskar is het niet de eerste keer dat het getroffen wordt door een sprinkhaanplaag. Tijdens de jaren ’50 begon een plaag die zeventien jaar zou duren. De plaag van 1997 duurde vijf jaar en kostte het land en de internationale gemeenschap 60 miljoen dollar.

Madagaskar en de Verenigde Naties Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) vroegen de internationale gemeenschap al meerdere malen om steun in het bestrijden van de plaag. Telkens kreeg het land onvoldoende fondsen om de plaag uit te roeien. De situatie werd elk jaar erger. Dit jaar trof orkaan Haruna Madagaskar, waardoor ideale omstandigheden voor het verspreiden van de plaag gecreëerd werden. Nu zou het land een geschatte 42 miljoen dollar nodig hebben om de plaag een halt toe te roepen. In 2010 was dit slechts 14,5 miljoen.

Coup van Rajoelina

Een bemoeilijkende factor in de financiering is het internationale isolement waarin het land zich bevindt na de coup van 2009. Andry Rajoelina, de toenmalige burgemeester van de hoofdstad van het land, kwam toen na een periode van politieke onrust aan de macht. Met de hulp van het leger, zette de oppositie president Marc Ravalomanana af. Rajoelina stelde zijn bewind voor als een transitieregering en beloofde in twee jaar tijd nieuwe presidentsverkiezingen te organiseren. Uiteindelijk werd de verkiezingsdatum op 24 juli 2013 gezet.

De VS, EU en vele landen reageerden op de coup door alle vormen van ontwikkelingshulp, behalve een basis aan humanitaire steun, te schrappen. Dit zorgde niet alleen voor een enorme groei aan armoede in het land, het maakte het ook moeilijker financiering te vinden voor de sprinkhaanbestrijding. De aanloop naar de verkiezingen zorgde tijdelijk voor een detente. De Afrikaanse Unie en de Ontwikkelingsgemeenschap van Zuidelijk Afrika (SADC) waren bereid de verkiezingen te financieren, op voorwaarde dat Rajoelina en Ravalomanana zich geen kandidaat zouden stellen. In februari besloot Lalao Ravalomanana – vrouw van – zich kandidaat te stellen als leider van de partij van haar man. Rajoelina zag dit als een verbreking van het akkoord en diende zelf ook zijn kandidatuur in. Ook voormalig president Ratsiraka kwam terug uit zijn ballingschap en werd één van de 40+ kandidaten in de verkiezingen. De verkiezingen werden uitgesteld tot 23 augustus.

In reactie op het verbreken van het akkoord, trokken de SADC en de Afrikaanse Unie hun steun aan de verkiezingen in. Zonder de steun van de internationale gemeenschap lijkt het weinig waarschijnlijk dat de verkiezingen vlot zullen verlopen. Volgens analysten is de kans groot dat Rajoelina of Ravalomanana de verkiezingen zullen winnen. In dat geval zal er weinig veranderen aan het internationale isolement van het land.

Een ecologische ramp

Ondertussen wordt de sprinkhaanplaag enkel erger. Een sprinkhanenzwerm kan elke twee maanden een nieuwe generatie produceren, waarvan elke sprinkhaan elke dag tot twee gram voedsel eet. Gezien een zwerm enkele miljarden sprinkhanen kan bevatten, kan dit tot 100.000 ton vegetatie per dag oplopen. Volgens experts kunnen de sprinkhanen 40 tot 100 procent van de oogst vernielen. Een zwerm kan tot 100 kilometer per dag afleggen, dus heel het land is kwetsbaar.

De FAO waarschuwt dat tegen september de sprinkhanen tot 1,5 miljoen hectare landbouwgrond bedreigen. Al meer dan drie vierde van de Malagassische bevolking leeft onder de armoedegrens. 70 procent is afhankelijk van de landbouw. Een ecologische ramp zou ook voor de bevolking catastrofale gevolgen hebben.

De Wereldbank doneerde vorige week 10 miljoen dollar en Noorwegen is bereid 513.000 dollar te leveren voor het bestrijden van de plaag. Dit is slechts een vierde van de vereiste som. Zolang de politieke situatie in Madagaskar instabiel blijft, lijkt het moeilijk de rest van de som in te zamelen. Ook stellen donorlanden zich vragen over het vermogen om een efficiënte campagne tegen de plaag te voeren in deze instabiele situatie.