Een groenere en meer rechtvaardige EU-landbouw

Na een eerste reeks debatten publiceerde Europees Commissaris voor Landbouw Dacian Ciolos in november 2010 zijn visietekst: Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid tegen 2020. Antwoorden op toekomstuitdagingen inzake voedsel, grondstoffen en grondgebied.

In zijn visietekst onderscheidt Ciolos drie strategische doelstellingen: het GLB moet de voedselveiligheid voor de Europese burgers garanderen; het moet duurzaam omgaan met de natuurlijke rijkdommen in het landschap en bijdragen aan de strijd tegen de klimaatopwarming; en er moet een “territoriale balans” zijn. Dat laatste betekent dat rurale ontwikkeling ook kansen moet krijgen in regio’s die minder productief zijn.

1260 amendementen

In het Europees Parlement, dat door het Lissabonverdrag sinds eind 2009 over een aantal beleidsdomeinen medebeslissingsmacht heeft gekregen, zijn er bij het ontwerp van commissaris Ciolos maar liefst 1260 amendementen gekomen. Die hebben geleid tot de publicatie van het Dess-rapport, genoemd naar Europarlementslid Albert Dess die de nota samenstelde.

Discussiepunten zijn onder meer de grootte van het totale landbouwbudget. Groot-Brittannië wil al langer dat er fors wordt ingekrompen, Frankrijk wil daar dan weer niet van weten. Uiteindelijk is beslist dat het aandeel van landbouw in het totale Europese budget zal stagneren op het niveau van 2013. Het gaat om 371, 72 miljard euro, gespreid over een periode van zeven jaar. Omgerekend is dat net iets meer dan een derde van het volledige EU-budget. Verder is afgesproken het budget niet langer te indexeren.

Ander discussiepunt: het landbouwbeleid moet volgens sommige landen ook “rechtvaardiger” worden. Commissaris Ciolos overweegt een limiet voor de grote ontvangers van inkomenssteun. De productiesteun aan boeren –meer subsidies voor wie meer produceert, met als gevolg de grote melkplassen en boterbergen– is al langer geleden vervangen door directe inkomenssteun. Die was tot nu toe echter gekoppeld aan historische rechten, waardoor de grootste producenten het leeuwendeel van de koek bleven opschrokken. Dat zijn niet zelden voedselverwerkende bedrijven, zelfs families van adel of financiële instellingen. Die scheve verhoudingen wil Europa nu rechttrekken.

“Rechtvaardiger” betekent ook dat het verschil tussen de oude en nieuwe EU-lidstaten verkleind moet worden en dat landen van Oost-Europa meer moeten krijgen. Op dit ogenblik ontvangt een boer in Griekenland 500 euro per hectare, in Litouwen is dat 100 euro. Een voorstel is om alle boeren de garantie op een minimumuitkering te geven, gelijk aan het gemiddelde van 271 euro per hectare –een pak minder dan de 460 euro die de Belgische boer vandaag krijgt. Boerenbondvoorzitter Piet Vanthemsche: ‘Herverdeling betekent winnaars en verliezers. Voor ons intern is dat een heel moeilijke discussie, maar als landbouworganisatie moeten we vooruit kijken. Onze vraag is dat daarvoor dan een voldoende lange overgangsperiode ingebouwd wordt, zodat boeren zich kunnen aanpassen aan de nieuwe situatie.’

De ontwerptekst benadrukt ook het belang van diversiteit in de landbouwmodellen en stelt expliciet dat ‘geen enkele optie mag uitgesloten worden’, verwijzend zowel naar ggo’s als naar agro-ecologie.

Vergroening

De opdeling tussen eerste en tweede pijler in het totale EU-landbouwbudget blijft overeind. De eerste pijler staat voor productiesteun en is goed voor zeventig procent van het totale budget. Uit die pot komt het geld voor de directe inkomenssteun aan de boeren. De tweede pijler is goed voor twintig procent, bestemd voor ondersteuning van de rurale ontwikkeling. De rest gaat onder meer naar exportsubsidies en marktondersteunende mechanismen.

Om het nieuwe GLB groener te maken, gaan er stemmen op om dertig procent van de eerste pijler te voorzien voor maatregelen voor biodiversiteitbeheer en de “vergroening” van de landbouw. Denk aan efficiënter watergebruik, minder pesticidengebruik, braakligging, gewasrotatie…

Dat voorstel stoot echter op heel wat weerstand, onder meer van de Europese boerenfederatie Copa-Cogeca. Die ziet het als een dure last op de schouders van de boeren. Ook Boerenbondvoorzitter Vanthemsche reageert met voorbehoud: ‘Dat kan lukken in de mate je die regels van vergroening kan inbouwen in een bedrijfsmodel, en op voorwaarde dat de economische duurzaamheid niet onderuitgehaald wordt. Maar de boeren zijn niet de enigen in de samenleving die verantwoordelijk zijn voor het verlies van biodiversiteit. Het is helemaal niet evident dat wij dat herstel voor onze rekening nemen. Bovendien is Vlaanderen dichtbevolkt en sterk geïndustrialiseerd. Landbouw heeft het moeilijk in zo’n omgeving. Wij willen aan Europa vragen om rekening te houden met onze handicap.’

Op 12 oktober worden de wetgevende voorstellen voor de hervorming van het GLB voorgesteld. Op 20 en 21 oktober zullen de Europese landbouwministers er zich een eerste keer over buigen. Tegen de tweede helft van 2012 –Cyprus is dan voorzitter van de EU– moet de hele wetgevende procedure afgerond zijn. Uiterste deadline is de eerste helft van 2013, onder Iers voorzitterschap. Het hele hervormingspakket moet immers in 2013 rond zijn om in januari 2014 van kracht te worden.

Lees ook:

• Een landbouw uit balans, het eerste deel van dit dossier, over de problemen waar de huidige Europese landbouw mee te kampen heeft.
• De maatschappij op dieet, het derde deel van dit dossier, waarin enkele experts hun bedenkingen bij de hervorming van het GLB formuleren en pleiten voor een grondige omslag in consumptie- en productiepatronen, die verder gaat dan enkel de landbouwsector.
• Het interview met Piet Vanthemsche, voorzitter van de Boerenbond, over de toekomst van landbouw.
• De EU-landbouw in de wereld, over de verhouding tussen de Europese landbouw en de wereldhandel.
• Europese landbouw in cijfers, over het belang van de landbouw in Europa.