Is een hervorming van de VN Veiligheidsraad mogelijk ?

De invasie van de Verenigde Staten in Irak maakte nog eens overduidelijk dat
de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties niet meer dan een lemen reus is.
Wanneer het erop aankomt duidelijke standpunten in te nemen, zakt hij in
elkaar. De historische samenstelling van de veiligheidsraad en de vetomacht
van haar vijf permanente leden staan meer dan ooit ter discussie.

De Veiligheidsraad heeft nog precies dezelfde samenstelling en werkwijze als
in 1945, het jaar van haar oprichting. Het orgaan bestaat uit vijf
permanente leden met vetorecht en tien wisselende leden zonder vetorecht.
De samenstelling komt niet meer overeen met de geopolitieke realiteit van
de 21ste eeuw, stelt Kofi Annan vast, en velen met hem.

Jim Paul van het in New York gevestigde Global Policy Forum en Don Kraus van
Campagne voor de Hervorming van de VN zijn echter sceptisch over de
bereidheid van dit orgaan om zichzelf grondig te herzien. De vijf permanente
leden - de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, China en Rusland -
hebben er immers geen belang bij om hun vetorecht in te binden. Het geeft
deze landen een comfortabele machtspositie. Ze zouden beter inzien dat hun
vetorecht zinloos wordt indien de Veiligheidsraad haar legitimiteit erdoor
nog verder verliest, waarschuwt Kraus.

De mogelijke uitbreiding van de permanente leden met Japan en Duitsland is
een ander geladen thema. Enerzijds zou dit voor nog meer leden zorgen die
met hun vetorecht een ingreep of veroordeling onmogelijk maken. Anderzijds
stuit die uitbreiding op verzet van heel wat andere leden, die vinden dat
zij zelf meer recht hebben op een vast zitje dan deze twee landen.

De Unie van Ongebonden Landen, die de meeste ontwikkelingslanden groepeert,
gaat niet akkoord met een uitbreiding die de noordelijke top nog versterkt.
Maar over hoe een hervormde veiligheidsraad er dan wel uit moet zien,
spreekt ze zich niet uit. Het onderwerp ligt te gevoelig. De organisatie
telt onder haar leden immers heel wat kandidaten voor een vast zitje. In
Azië dingen India en Indonesië naar de vertegenwoordiging van hun continent.
In Latijns-Amerika betwisten Brazilië, Argentinië en Mexico elkaar die eer,
en in Afrika voelen Zuid-Afrika, Nigeria en Egypte zich geroepen.

We trachten al meer dan een decennium de Veiligheidsraad te hervormen maar
we staan nog niet veel verder, verzucht Kofi Annan. Hij heeft een
16-koppige werkgroep onder leiding van de voormalige Thaise premier Anand
Panyarachun gevraagd om creatieve voorstellen voor een hervorming uit te
werken. Enkel wanneer de permanente leden bereid blijken hun macht te delen
en in te perken, kan de Veiligheidsraad uitgroeien tot een zinvol en
efficiënt orgaan voor de wereldvrede. Zo niet, dan glijdt het VN-orgaan
wellicht verder af naar een situatie waar enkel politieke cartoonisten nog
inspiratie in vinden.