Een landbouw uit balans

Het is een markt die paradoxaal genoeg honger genereert en niet in staat is om boeren een waardig inkomen te geven uit hun job –niet in Europa en nog minder elders in de wereld. De Doha-ontwikkelingsronde van de Wereldhandelsorganisatie is al jaren geblokkeerd door onenigheid over het landbouwthema. De druk is groot om de markten verder open te stellen voor voedsel, maar ontwikkelingslanden hebben geleerd hun eisen op tafel te leggen en willen niet deelnemen aan een markt die twee maten en twee gewichten hanteert.

Uit balans

Het productiesysteem is uitermate afhankelijk geworden van fossiele brandstoffen en legt een enorme druk op het milieu en de ecosystemen door de uitstoot van broeikasgassen, het waterverbruik en bodemerosie. Maar liefst zeventig procent van het biodiversiteitverlies op aarde wordt toegeschreven aan de landbouw. Dit soort landbouw is ook verantwoordelijk voor de slinkende watervoorraden, want zeventig procent van het wereldwijde waterverbruik gaat naar landbouw. Zowel sociaal als ecologisch is het systeem dus niet duurzaam.

Bovendien hebben de twee recente voedselcrisissen –van 2008 en 2011– en de stijgende voedselprijzen aangetoond dat het huidige landbouwsysteem ook economisch niet duurzaam is. De Chileense econoom Manfred Max-Neef gaf daarvan een goed voorbeeld op democracynow.org. In Zuid-Chili worden melkproducten van zeer hoge kwaliteit geproduceerd. Toch kreeg Max-Neef bij zijn ontbijt in een Chileens hotel boter uit Nieuw-Zeeland. Max-Neef: ‘Waarom? Omdat economen de echte kosten niet in rekening brengen. Boter 10.000 kilometer vervoeren naar een plaats waar ze al de beste boter produceren met het argument dat ze goedkoper is, dat is een kolossale stupiditeit. Economen nemen de milieu-impact van duizenden transportkilometers niet mee in hun berekening. En een reden waarom die boter uit Nieuw-Zeeland toch goedkoper is, is omdat hij gesubsidieerd wordt.’

Strategische prioriteit

De onevenwichten wegen des te zwaarder gezien de ernstige uitdagingen waar de landbouw voor staat. Naast de groeiende wereldbevolking (9 miljard mensen tegen 2050) is er de toegenomen verstedelijking. Meer dan de helft van de wereldbevolking woont vandaag in steden. Bovendien stijgt de consumptie in een aantal groeilanden. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN verwacht dat de vraag naar voedstel tegen 2050 met zeventig procent stijgt. Intussen worden de voorwaarden om voedstel te produceren moeilijker. Bovenop de dalende watertafels en slinkende grondstofvoorraden gooit immers de klimaatopwarming eeuwenoude landbouwcycli overhoop.

Kortom, het landbouwsysteem en de manier waarop we onze voedselvoorziening organiseren, zijn aan een grondige herziening toe. Her en der worden rapporten gepubliceerd over de toekomst van landbouw; transitiepaden tonen het traject om bij een nieuw landbouwmodel te komen. In die ontwerpvisies drijven twee inzichten boven. Eén: landbouw is lang niet meer een kwestie die alleen de boeren aanbelangt. De landbouw van morgen zal mee bepalen hoe ons landschap eruitziet en hoe we met grondstoffen zullen omgaan. En twee: overheden zullen in de komende jaren van landbouw opnieuw een strategische prioriteit maken.

Ook in de Europese Unie woedt het debat over de toekomst van landbouw volop. Tegen 2013 moet het huidige Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) geüpdated zijn. Voor de periode 2014-2020 moet er een aangepaste wetgeving komen.

Lees ook:

• Een groenere en meer rechtvaardige EU-landbouw, het tweede deel van dit dossier, over de richting de EU haar landbouwbeleid in wil sturen en met welke stappen ze dit gaat doen.
• De maatschappij op dieet, het derde deel van dit dossier, waarin enkele experts hun bedenkingen bij de hervorming van het GLB formuleren en pleiten voor een grondige omslag in consumptie- en productiepatronen, die verder gaat dan enkel de landbouwsector.
• Het interview met Piet Vanthemsche, voorzitter van de Boerenbond, over de toekomst van landbouw.
• De EU-landbouw in de wereld, over de verhouding tussen de Europese landbouw en de wereldhandel.
• Europese landbouw in cijfers, over het belang van de landbouw in Europa.