Een lege zee met lege netten

Om het probleem van de overbevissing in de EU te verklaren moet men terug naar de jaren zeventig, toen het Europese visserijbeleid nog deel uitmaakte van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Veel landen breidden in die tijd hun internationale wateren uit. Dit leed uiteindelijk tot de afbakening van Exclusieve Economische Zones (EEZ’s), die zich uitstrekten tot 200 zeemijlen uit de kust.

Europa’s visserij was echter in die tijd al zeer “internationaal”, en veel vloten waren uit traditie gewoon om ver van huis te vissen. Om conflicten te vermijden overtuigden de beginnende Europese instellingen de lidstaten ervan om elkaar toegang tot elkaars wateren te verlenen, zodat de traditionele visgronden en praktijken van elk land niet verstoord zouden worden. In 1983 kwam dit officiëel tot stand in een Gemeenschappelijk Visserijbeleid (GVB).

Grotere schepen…

De Europese vissersvloot werd de voorbije decennia sterk gemoderniseerd (mede dankzij Europese subsidies) en kreeg daardoor een grotere vangstcapaciteit. In 1995 bestond de Europese vloot uit 105.909 schepen, met een gemiddelde leeftijd van 25,5 jaar. De Europese vloot werd te groot voor de bestaande visbestanden, die uitgeput begonnen te raken. Minder vangst betekent minder winst, wat dan door nog meer subsidies werd gecompenseerd.

Marktdeelnemers weerhielden soms informatie van de autoriteiten om er voordeel mee te behalen. Zo werd bijvoorbeeld de effectieve vangst in sommige werelddelen slechts zelden accuraat gerapporteerd. De vangstcapaciteit van de schepen bleef ondertussen stijgen en de straffen voor het overtreden van de regels waren al bij al een “lachertje” te noemen. Dit alles leed tot een sterke overbevissing in Europese (en andere) wateren.

…voor krimpende visbestanden

In 2007 onderzochten onafhankelijke visserijwetenschappers de toestand van Europa’s belangrijkste commerciële visbestanden. Zij stelden toen vast dat 29 van de 33 vissoorten (ongeveer 88 procent) overbevist werden. De Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) stelde toen ook vast dat gemiddeld 25 procent van de vissoorten buiten de EU overbevist werden.

De Europese vloot vist overal ter wereld en de meeste vangsten haalt de EU uit het oostelijk deel van de Atlantische Oceaan en uit de Middelandse Zee, waar vooral haring, sprot en blauwe wijting wordt gevangen. In 2007 ving de EU in totaal 5,1 miljoen ton vis. Spanje, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk staan samen in voor ongeveer de helft van de totale vangst door de EU-visserij. 60 procent van de werkgelegenheid in de visserijsector bevindt zich in Spanje, Italië en Griekenland.

Beweeg over de grafiek voor de exacte cijfers. Bron: Europese Commissie

Met ongeveer 5,7 procent van de totale wereldwijde productie is Europa de derde grootste producent ter wereld. De twee andere zijn Peru met 8 procent en China met maar liefst 16,3 procent. België was in 2007 met 24.539 ton goed voor ongeveer 0,48 procent.

Beweeg over de grafiek voor de exacte cijfers. Bron: Europese Commissie

De effecten van de overbevissing zijn zorgwekkend. In 2003 publiceerde Dr. Villy Christensen van de Universiteit van Britisch Columbia (Canada) een studie die de evolutie van de biomassa van de populairste commerciële vissoorten tijdens de voorbije eeuw optekende. Onderstaande kaart toont de drastische impact die de visserij op deze biomassa heeft gehad.

Beweeg over de kaart om het verschil in biomassa van commerciële vissoorten tussen 1900 en 2000 te zien. © Ocean 2012 - Pew Charitable Trusts, David McCandless (www.informationisbeautiful.net)

Wat vangen we waar?

De populaire consumptievissen waarop het meeste gevist wordt zijn blauwvintonijn, kabeljauw, schelvis, heek, heilbot, haring, makreel, koolvis, zalm, zeeforel, gestreepte bas, steur en de tarbot. Vele van deze vissen zijn nu sterk bedreigd.

De geraamde vangst van drie vissoorten van 1950 tot nu. 60 jaar geleden ving men nog 34.000 ton blauwvintonijn, 10.800 ton Atlantische zalm en maar liefst 300.000 ton kabeljauw per jaar. In 2010 was dit respectievelijk nog maar 9600 ton blauwintonijn, 2100 ton Atlantische zalm en 27.000 ton kabeljauw per jaar. © Ocean 2012 - Pew Charitable Trusts, David McCandless (www.informationisbeautiful.net)

Wereldwijd ving men in 1998 ongeveer 114,1 miljoen ton vis. 80 procent daarvan was bestemd voor menselijke consumptie. In 2007 was de totale vangst 140,3 miljoen ton vis, waarvan 81 procent bestemd was voor menselijke consumptie. Het resterende percentage kwam terecht in de verwerkingsindustrie.

Waarom hebben we in de supermarkten nog niets van deze overbevissing gemerkt? Het commerciëel aanbod is immers niet gedaald, integendeel. Wat voor de consument onzichtbaar blijft is de herkomst van de vis. De vissersvloten moeten hun visgronden voortdurend verplaatsen en uitbreiden om voor de steeds kleinere vangsten te compenseren. Ook heeft de aquacultuur (kunstmatige viskwekerij) een enorme explosie gekend om aan de vraag te voldoen.

De uitbreiding van de visgronden van de Spaanse visservloot van de jaren 1950 tot 2004. © Ocean 2012 - Pew Charitable Trusts, David McCandless (www.informationisbeautiful.net)

Dit alles wijst erop dat de huidige regulering van de visserij door het Gemeenschappelijk Visserijbeleid niet afdoende is. In deel 2 van dit artikel (te verschijnen) leest u wat de toekomst voor de Europese vloot in petto heeft.