Een naam voor de jaren tien

Het vorige decennium begon met een vlaag paniek over het einde van de wereld, maar de angst voor Y2K was sneller voorbij dan de bubbels in de champagne. Het feest van de nieuwe toekomst mocht anderhalf jaar duren, tot Al Qaeda in New York en Washington haar gewelddadige stempel drukte op de jaren nul. Het nieuwe decennium is met amper één maand nog te jong om er al een adjectief op te kleven of te voorspellen wat het dominante thema zal zijn. Wie bij een weddenschap inzet op het Decennium van het Klimaat, is redelijk zeker van winst. Toch gokken wij op de Jaren van Ontwikkeling.
De resultaten van een grootschalig BBC/GlobeScan opinie-onderzoek in 23 landen in Noord en Zuid tonen aan dat economische problemen in de hele wereld met grote voorsprong als de belangrijkste zorg ervaren worden. Gevraagd naar de meest ernstige uitdaging voor de wereld komt extreme armoede als eerste naar voren. En bij de zaken waarover het meest gesproken wordt, blijken vooral de stijgende kosten van voedsel en energie, extreme armoede en honger, en de verspreiding van ziektes hoog te scoren. Politici die willen besturen op basis van wat mensen bezighoudt, kunnen dus niet beter kiezen dan voor een programma op basis van ontwikkeling en armoedebestrijding.
Er zijn beleidsverantwoordelijken die dat begrepen hebben. Charles Michel bijvoorbeeld, die na de verkiezingsnederlaag van de MR in Wallonië en na de mislukte coup tegen Didier Reynders een overtuigd minister van Ontwikkelingssamenwerking blijft. Op 12 januari kondigde hij tegenover het verzamelde Belgische diplomatieke personeel aan dat België toegetreden is tot de G0,7: de kleine club landen die 0,7 procent van hun bruto binnenlands product aan ontwikkelingshulp besteden. Anderhalf miljard euro, dat is geen klein bier, al is het nauwelijks een derde van het Nederlandse ontwikkelingsbudget.
Of die budgettaire overwinning ook verworven is voor de volgende jaren, als er bijvoorbeeld geen grote Congolese schulden meer kwijt te schelden zijn, vertelde de minister er niet bij. Opvallend in de toespraak van Charles Michel was zijn klemtoon op mensenrechten: ‘De Millenniumdoelstellingen moeten instrumenten worden waarmee de burger zijn eigen overheden verantwoordelijkheid kan vragen voor het gevoerde beleid.’
Daarmee lijkt Michel te antwoorden op de kritiek van denkers als Nobelprijswinnaar Amartya Sen en  afscheidnemend secretaris-generaal van Amnesty International, Irene Khan. Zij noemen de eenzijdige klemtoon op economische groei dé vergissing van het ontwikkelingsdenken. ‘Armoede is de ergste schending van de mensenrechten’, schrijft Khan in haar pas verschenen boek Een ongehoorde waarheid. ‘Economische groei en een hoger inkomensniveau zijn belangrijk, maar totdat we iets doen aan de rechten van arme mensen zullen we er niet in slagen een eind te maken aan armoede.’
Ontwikkelingssamenwerking of noodhulp kunnen voor honderden miljoenen mensen het verschil betekenen tussen leven en dood, maar ze zijn niet immuun voor kortzichtige instrumentalisering. De Europese Commissie bijvoorbeeld, geeft aid for trade aan de partnerlanden uit Afrika, de Cariben en de Stille Oceaan, om zo haar vrijhandelsovereenkomsten beter te verkopen.
De Belgische hulp aan Afghanistan wordt steeds duidelijker gebruikt om de –volgens velen uitzichtloze– militaire aanwezigheid daar aanvaardbaarder te maken. Zelfs de massale Amerikaanse reactie op de aardbeving in Haïti roept vragen op omwille van het overdonderende militaire karakter en de luid klinkende oproepen om meteen politieke en economische “hervormingen” op te leggen.
Ontwikkeling dreigt zo de handige schutkleur te worden die allerlei andere intenties en doelstellingen aannemen om ongemerkt de publieke opinie en de overheidsbudgetten binnen te dringen. Wie zich het lot van de wereld en haar drie miljard arme burgers aantrekt, mag dat niet laten gebeuren.