Een ruwe Afrikaanse diamant

De Afrikaanse journalist en filmmaker Sorious Samura laat zien hoe berichtgeving uit Afrika ook kan: betrokken, op de huid van zijn onderwerp, diepgravend. Hij leefde met de hongerenden in Oost-Afrika, werkte in een aidskliniek en reisde mee met migranten. En hij doorprikt de verhalen waarmee men het westerse geweten rond diamanthandel wil sussen: ‘Het verhaal van bloeddiamant is géén geschiedenis’.
België is begin november weer even het fonkelende centrum van de mondiale diamantbusiness. Iedereen die iets te zeggen heeft in de wereld van de zo begeerde steentjes komt naar Brussel en Antwerpen voor de jaarlijkse Kimberley-conferentie.
Kimberley is de naam van het Zuid-Afrikaanse stadje waar in 2002 een vijftigtal landen, de diamantindustrie en ngo’s een akkoord afsloten om via een controlesysteem met certificaten de handel in de steentjes uit oorlogsgebieden stil te leggen. Daarmee antwoordde de diamantindustrie op de klachten dat de opbrengst van diamanttrafiek uiterst wrede oorlogen in Angola, Sierra Leone, Liberia en Oost-Congo en Ivoorkust financierde. De ngo Global Witness, die onderzoek doet naar en campagne voert rond perverse gevolgen van handel in grondstoffen, becijferde dat deze oorlogen het leven kostten aan 3,7 miljoen Afrikanen.

Steracteur Leonardo di Caprio en regisseur Edward Zwick lieten begin dit jaar met de film Blood Diamond zien hoe bloedige burgeroorlogen in Afrikaanse landen worden gefinancierd met diamant. Zonder Sorious Samura was er mogelijk geen Blood Diamond geweest, want hij was de belangrijkste adviseur voor regisseur Zwick. Het was Samura’s verpletterende documentaire Cry Freetown -een van de enige onafhankelijke beeldgetuigenissen over de wrede burgeroorlog in Liberia- die Zwick overtuigde dat hij een film over het thema moest maken.

De diamantindustrie stelt intussen dat het Kimberley-proces de handel in conflictdiamant voor bijna 100 procent heeft stilgelegd. Nonsens, toont Samura aan in zijn documentaire Blood on the Stone. In die documentaire heeft Samura gesprekken met diamanthandelaren in zijn geboorteland Sierra Leone waarin de corruptie duidelijk wordt.
Hij werkt mee in de diamantmijnen en ontdekt dat aan de vondst van een ruw diamantje vaak maandenlang zweten voorafgaat. Hij praat met getraumatiseerde ex-rebellen die in de burgeroorlog de diamantmijnen bewaakten. Hij leeft met straatarme diamantwerkers en koopt een fictieve diamant die hij dwars door de rimboe naar buurland Liberia smokkelt. Daar koopt hij echte diamanten om te zien of hij ze zonder Kimberley-certificaat kan doorverkopen. No problem.
Vervolgens reist Samura naar de diamantwijk in New York. Met een verborgen camera legt hij vast hoe de diamanthandelaren met veel plezier de diamanten willen kopen van deze Afrikaan die beweert uit Congo te komen. Geen Kimberley-certificaat?  No problem, zegt de handelaar, die een dik pak dollars op tafel gooit: ‘Ik wil alles kopen wat u heeft.’
Samura is niet voor een boycot op diamant, omdat het inkomsten voor Afrikaanse landen oplevert. Noch is hij tegen het Kimberley-systeem, simpelweg omdat er geen alternatief voorhanden is. Maar hij pleit voor meer eerlijkheid en menselijkheid. En voor meer inbreng vanuit Afrika. ‘Uiterst belangrijke thema’s en kwesties voor Afrika worden namens Afrika altijd besproken door westerlingen -meestal mensen die niet zelf met de consequenties moeten leven. De inwoners van Sierra Leone waren zich allang bewust van de problemen rond diamant omdat ze mensenlevens en bezittingen verloren. Het is dus ons recht dat onze stem gehoord wordt. Die Afrikaanse stem is al te lang genegeerd.’
Ngo’s, VN-experts en de mensen van het Kimberley-proces: het zijn bijna allemaal westerlingen. Hoe komt het dat niet meer Afrikanen hierbij betrokken zijn?  
Sorious Samura: Een lastige vraag. Ik zou die vraag willen doorspelen aan Afrikaanse leiders, omdat zij in principe de mogelijkheid hebben om een stem te laten horen als het gaat om het lijden van Afrikaanse burgers. Maar hoe hard zij ook schreeuwen, ze worden niet gehoord. Daarom moeten mensen zoals ik, die het geluk hebben wel gehoord te worden, optreden als de spreekbuis van gewone Afrikanen. Het is niet dat Afrikanen niet betrokken willen zijn bij die strijd, maar het ontbreekt hen vaak aan vrijheid, onafhankelijke media en de nodige vorming om hun stem te laten horen.
Afrikanen weten wel dat de exploitatie van coltan, olie en diamant hen meer kwaad dan goed doet, maar ze zijn vaak onvoldoende opgeleid om hun rechten te kunnen claimen en verdedigen. Het niveau van bewustzijn in het Westen kun je niet vergelijken met dat in Afrika. En daarom zijn er meer westerlingen die campagnes voeren. Zij zijn zich ervan bewust dat westerse bedrijven en overheden Afrika al te lang aan het plunderen zijn. Enkele organisaties zoals Global Witness, Amnesty International en sommige integere journalisten proberen dat besef te verspreiden en een verschil te maken.
In Congo DRC, waar veel illegale diamant vandaan komt, en waar mensen worden uitgebuit, komen mensen effectief op straat om te protesteren. Het Congolese staatsbedrijf Miba heeft een veiligheidsdienst die straatarme mensen gewoon doodschiet. Dat gebeurt nu! En hun stem en lijden wordt niet gehoord.
In welke mate verschilt de situatie in de diamantgebieden van Congo met die tijdens het schrikbewind van de RUF in Sierra Leone? 
Sorious Samura: Het is er misschien niet zo erg als tijdens de Sierraleoonse burgeroorlog, maar ook hier komen degenen die geen wapens hebben, de gewone, wanhopige en straatarme Congolezen, vaak letterlijk in de vuurlinie terecht. Mensen die leven van wat het land oplevert, worden vaak landloos omdat op hun grond diamanten te vinden zouden zijn.
Mensen die geen werk hebben, gaan naar de diamantmijnen om hun geluk te beproeven en lopen daar levensgevaar. Er vallen wekelijks tot dagelijks doden bij de diamantontginning in Mbuji Mayi, de hoofdstad van Oost-Kasai. Voor mij is dat dus ook bloeddiamant.
De World Council on Diamonds stelt dat bloeddiamant een verhaal van het verleden is. U stelt dat, zo gauw er nieuwe gewapende conflicten ontstaan, diamant weer als een brandstof kan gaan dienen. 
Sorious Samura: Het is een schande dat mensen in gezellige kantoren zeggen dat bloeddiamant geschiedenis is. Mensen die het aan den lijve hebben ondervonden, weten dat dat verhaal nog niet voorbij is, ook in Sierra Leone niet. Er zijn nog regelmatig spanningen rond de diamantbusiness.  En er zijn de gevolgen van de oorlog, onder andere 11.000 getraumatiseerde kindsoldaten waarover bijna niemand zich bekommert. Die zijn doordrongen van de idee dat diamant voor snelle rijkdom zorgt. Als zij besluiten terug te gaan naar de mijnen, zitten we weer met bloedige gevolgen.
Het maakt ons echt kwaad als mensen die nooit de vieze smaak van de burgeroorlog geproefd hebben, zeggen dat 99,8 procent van diamanten conflictvrij zijn en dan overgaan tot de orde van de dag. De orde van de dag is dat er nu in Congo mensen sterven voor diamant. Zijn die mensen niet van belang, misschien?

Het volledige interview met Sorious Samura vindt u op www.mo.be
Zie ook MO*debat  8 november: Bloeddiamanten versus ‘ontwikkelingsdiamanten’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.