EEN WERELD - Cultuur

Zeg niet te gauw…

België scoort goed als het gaat over vrouwentennis, maar met de aanwezigheid van vrouwen in de pers is het heel wat slechter gesteld. Dat blijkt uit een onderzoek van de vakgroep Communicatiewetenschappen en het Centrum voor Genderstudies van de Universiteit Gent. Slechts 28 procent van de erkende beroepsjournalisten zijn vrouwen. In andere Europese landen zoals Zweden, Finland en Frankrijk zijn vier op de tien journalisten vrouwen. De audiovisuele media tellen meer vrouwelijke journalisten (32%) dan de geschreven pers (24%). Tijdschriften (42%) zijn ook populairder dan kranten (20%) bij vrouwelijke journalisten. Nog een cijferweetje: 35 jaar geleden werkten er vijf keer minder vrouwelijke journalisten op een dagblad.
Een journalist met rimpels: dat zal dan wel een man zijn. Want 60% van de vrouwelijke journalisten is jonger dan 35 jaar. Bij mannen is het net omgekeerd: 60% is de kaap van 35 al (lang) gepasseerd. Vrouwen vinden een baan op een redactie moeilijk te combineren met een gezin. Drie vierde van de mannen kan daarvoor rekenen op een partner die minder of niet werkt, terwijl maar één derde van de vrouwen een beroep kan doen op haar partner. Een derde van de vrouwelijke journalisten is dan ook single en ze zijn vaker kinderloos dan hun mannelijke collega’s.
Vrouwen zal je ook minder gemakkelijk aantreffen in het chique bureau van hoofdredacteur of adjunct. Dubbel zo veel mannen als vrouwen stoten door tot leidinggevende functies. Volgens de onderzoekers hebben vrouwen moeilijker toegang tot de bestaande netwerken, zijn ze minder geïnteresseerd in promotie en verkiezen ze het creatieve journalistieke werk boven vergaderen en papierwerk. (sf)

Vrouwen maken nieuws

Mumbai was in januari dé plaats om te netwerken. Vlak vóór het World Social Forum 2004 vond er ook het tweede nationale congres van het Network of Women in Media, India (NWMI) plaats. Deze actiegroep zag in 2002 het licht naar aanleiding van het verschijnen van Women in Journalism: Making News (2000). In dat boek liet journaliste en media-activiste Ammu Joseph tweehonderd Indiase journalistes aan het woord, die uitgebreid getuigden over ongewenste intimiteiten, ongelijke lonen en andere moeilijkheden die ze op hun werk tegenkwamen. De publicatie deed heel wat stof opwaaien en Joseph toerde bijna twee jaar heel India rond om voordrachten over dit onderwerp te geven.
De manifesttekst van NWMI plaatst de problemen van Indiase mediavrouwen in het ruimere perspectief van de toenemende commercialisering van de media als gevolg van globalisering en mediaconcentratie. Vrouwelijke en mannelijke journalisten krijgen steeds minder vaste contracten, er wordt bespaard op arbeidsvoorzieningen, zoals onder andere betaald moederschapsverlof, er is steeds minder plaats voor verslaggeving over sociale thema’s en ontwikkelingsnieuws en steeds meer voor lifestyle en glamour. Het NMWI roept dan ook op om dringend werk te maken van samenwerkingsverbanden tussen journalisten onderling en met andere democratische bewegingen, om deze kwalijke ontwikkelingen tegen te gaan.
Voor India is dit nieuws, maar in de VS bestaat zo’n beweging al enkele jaren, en ze wint elke dag aan populariteit en invloed. In haar lezing op het NWMI-congres vertelde Carolyn Byerly, professor communicatiewetenschappen aan de universiteit van Maryland, over organisaties zoals FAIR (Fairness and Accuracy in Reporting), Institute for Public Accuracy en Media Access Group. Zij doen research, houden openbare hoorzittingen, stellen wetswijzigingen voor die monopolievorming in de media beperken en die reclame gericht op kinderen verbieden. Uitermate nuttig werk, oordeelt Byerly, maar ze stelt tegelijkertijd vast dat ook binnen deze beweging te weinig aandacht gaat naar vrouwenbelangen. Feministische analyses van de rol van vrouwen in de geglobaliseerde media, als onderwerp én als participant, zijn meer dan ooit nodig, was haar conclusie.
Of de oproep van de NWMI navolging zal krijgen in India, valt nog af te wachten. Freelance journaliste Shaily Jain uit Mumbai is genuanceerd: ‘Er is zeker vooruitgang: hoofdredacteurs hebben meer oor naar vrouwenthema’s dan pakweg tien jaar geleden. Jammer genoeg gaat veel van die goodwill verloren door het hardnekkige seksisme in de reclame. Om een voorbeeld te geven: de rage van dit moment zijn crèmes om de huid te bleken. Hoe lichter je huid, hoe makkelijker je aan een man geraakt, vandaar het succes. De populaire pers staat momenteel vol met advertenties voor die crèmes. Tegen de invloed hiervan kan geen enkel kritisch stuk over vrouwenemancipatie opboksen!’ (aa)

Geweld is heel herkenbaar

De Albanese sociologe Eglantina Gjermeni leidt in Tirana het Women’s Center, dat beschikt over een goed uitgerust informatie- en documentatiecentrum. Jaarlijks licht dat centrum de Albanese pers door op basis van hun aandacht voor vrouwenthema’s. Zo wil men het brede publiek en de pers zelf bewust maken. In 2002 werd de berichtgeving over huiselijk geweld tegen vrouwen onder de loep genomen. Bleek dat kranten en tijdschriften huiselijk geweld vaak alleen als een pikant fait divers behandelen, compleet met smeuïge kop en foto’s, maar zonder enige duiding. Heel gedetailleerde informatie over alle betrokkenen wordt zomaar te grabbel gegooid, en bovendien is de portrettering zeer stereotiep: de vrouwen zijn onveranderlijk de weerloze slachtoffers, de mannen jaloerse bruten.
‘Heel herkenbaar’, bevestigt Beulah Azariah, de coördinator van de Indiase vrouwengroep IWID (Initiatives: Women in Development). ‘Het beeld van vrouwen in de Zuid-Indiase pers is ronduit rampzalig: ze zijn ofwel extreem onderdanig ofwel extreem agressief. De algemene boodschap is dat vrouwen de vijand van mannen zijn.’ IWID probeert op verschillende fronten tegengas te geven. Op dit ogenblik ligt de focus van de actie bij de nationale censuurcommissie, die onder andere films moet beoordelen. Doel is ervoor te zorgen dat het naleven van de mensenrechten in het algemeen, en van de gelijke rechten van mannen en vrouwen in het bijzonder, meetelt als één van de criteria. IWID staat er ook op dat de leden van de commissie een gendertraining krijgen. Een ander actieterrein vormen de onderzoeken rond man-vrouw ongelijkheid en discriminatie, waarvan er ook in India flink wat gevoerd worden, maar die zelden of nooit de pers halen. Door bij hun persoonlijke perscontacten te lobbyen, proberen de IWID-leden hier ook voor verandering te zorgen.
‘Maar ik ben er steeds meer van overtuigd dat we daarnaast zelf ons eigen nieuws moeten maken’, zegt Beulah. ‘Vrouwen en minderheidsgroepen eisen een stem in de pers, ze willen dat ook hun noden en bekommernissen aan bod komen. We beschouwen het als onze taak om mee te bouwen aan nieuwe perspectieven.’ (aa)