Een witte armband

Dit jaar lanceren ontwikkelingsorganisaties en sociale bewegingen een internationale oproep om onmiddellijk actie te ondernemen tegen de wereldwijde armoede. Deze internationale coalitie staat bekend als de Global Call to Action Against Poverty. Witte armbanden zullen de strijd tegen de armoede symboliseren. Voor de coalitie is 2005 een cruciaal jaar om tegen 2015 de armoede succesvol terug te dringen. Ze eist dat het rijke geïndustrialiseerde Noorden op korte termijn de belofte nakomt om 0,7 procent van het Bruto Nationaal Inkomen te investeren in ontwikkelingshulp en dat het, samen met het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank, de schulden van de armste landen volledig kwijtscheldt. Daarnaast dringt de coalitie aan op eerlijke handel en een democratisch beleid in de internationale instellingen.


Een wereldwijde coalitie tegen de armoede

Met het oog op een wereldwijde en massale mobilisering tegen armoede in 2005, richtten verschillende internationale netwerken anderhalf jaar geleden een voorbereidende werkgroep op. De initiatiefnemers vonden inspiratie in het voorbeeld van Jubilee 2000, de wereldwijde beweging voor schuldkwijtschelding naar aanleiding van het nieuwe millennium. Net als Jubilee 2000 is ook deze internationale oproep ontstaan op initiatief van netwerken waarin voornamelijk organisaties uit het Noorden vertegenwoordigd zijn. Een van de grote uitdagingen bestaat erin voldoende inbreng van organisaties uit het Zuiden te krijgen. Dat is een taak van de voorbereidende werkgroep. Die moet verder ook de nodige afspraken maken omtrent samenwerking, de Global Call Against Poverty (GCAP) vorm geven en nationale organisaties en platformen aansporen om zich aan te sluiten bij de coalitie. Het resultaat mag er wezen: de internationale coalitie telt nu al honderden internationale en nationale coalities, netwerken, NGOs, vakbonden, religieuze en geloofsgroepen, gemeenschapsgroepen, actievoerders en individuen van over de hele wereld. Samen vertegenwoordigen ze meer dan 150 miljoen mensen. Ook organisaties uit het Zuiden zijn goed vertegenwoordigd. De coalitie GCAP is geen lidmaatschapsorganisatie, maar een losse alliantie die de internationale en nationale acties tegen de armoede wil coördineren. Gelijk welke non-profitorganisatie die de kernboodschap en de gezamenlijke acties van de coalitie wil ondersteunen, kan zich aansluiten. Dat betekent niet dat er geen discussie of meningsverschillen zouden zijn.


Nog scepticisme weg te werken

Vooral de wat radicalere groepen in het Zuiden stonden aanvankelijk heel sceptisch tegenover de Millenniumdoelstellingen. Op het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre van januari 2005 pakte het invloedrijke netwerk Focus on the Global South nog uit met een brochure met de titel Anti poverty or anti poor? Daarin laten zij zich wel erg negatief uit over de MDs. Die aanpak is volgens hen even riskant en misleidend als de strategie voor armoedebestrijding (PRS) die in 1999 werd gelanceerd door IMF en Wereldbank. Het hele lijstje kritieken passeert de revue: de MDs zijn bedacht door het Westen, de aanpak is top down en niet democratisch, de participatie is nog verder te zoeken dan bij de PRS, er wordt niet gezocht naar de echte oorzaken van armoede en nog minder worden die aangepakt, levensbelangrijke aspecten van ontwikkeling ontbreken in het MD-lijstje, enzovoort.

Uit discussies blijkt dat zowat alle organisaties die de Global Call onderschrijven, veel van deze kritieken delen en dat hun eisen heel wat verder gaan dan het ontoereikende beleid dat in doelstelling 8 van de MDs als ‘een wereldwijd partnerschap’ en als te volgen strategie beschreven staat. De GCAP baseert zich in sterke mate op het onvervreemdbare recht van alle mensen op ontwikkeling en wil geen half werk. Onder de brede noemer van de Global Call volgen in de komende tijd heel wat campagnes met verregaande eisen over de schuldenlast, de internationale handel, bijkomende financiering van de ontwikkeling en controle op de steeds machtiger wordende financiële sector. Het scepticisme ebt dan ook stilaan weg, Maar de NGOs zullen hun Millennium-PLUS-aanpak (die meer wil bieden en dieper gaat dan de MDs) echt hard moeten maken om deze twijfelende maar erg belangrijke groepen over de streep te trekken. Dat zou bovendien snel moeten gebeuren.


2005 en 2006: cruciale jaren voor armoedebestrijding

Het jaar 2005 is van essentieel belang om een doorbraak in de armoedebestrijding te realiseren. Exact vijf jaar geleden, in 2000, ondertekenden 189 regeringen de Millenniumverklaring. In die verklaring beloven landen uit Noord en Zuid de strijd tegen de armoede aan te binden opdat het aantal mensen dat in extreme armoede leeft tegen 2015 gehalveerd zou zijn. We zijn nu vijf jaar verder en binnen tien jaar verstrijkt de deadline. Wat hebben de regeringen tot nu toe gerealiseerd en wat hebben ze in petto voor de nabije toekomst? In september van dit jaar zal elke regering en internationale instelling hierover verslag uitbrengen bij de Verenigde Naties in New York tijdens de MD+5-Top. Maar nu al is duidelijk dat de regeringen veel te weinig hebben ondernomen en dat we de Millenniumdoelstellingen niet tegen 2015 kunnen realiseren als we niet snel in actie komen.

De schattingen lopen uiteen, maar algemeen wordt aangenomen dat meer dan een verdubbeling van de huidige ontwikkelingshulp nodig is om een halvering van de extreme armoede te bereiken. Zelfs voor een halvering van de armoede lijkt er op dit moment niet voldoende politieke wil aanwezig te zijn. Tot op heden is de donorgemeenschap niet in staat gebleken om de 0,7-belofte te realiseren of om een akkoord te bereiken over bijkomende financiering. Voorstellen om bijkomende middelen voor ontwikkelingshulp te genereren, zoals een Tobintaks, vinden bij regeringen stilaan gehoor, maar blijven steken op het theoretische “ik ben voorstander van”-niveau. Een concrete politieke doorbraak op het terrein is er tot op heden niet.

Dit treuzelen is ethisch onverantwoord. We zijn perfect in staat om de armoede onmiddellijk de wereld uit te helpen. Toch sterven er in de 21ste eeuw dagelijks nog 30.000 mensen om redenen die gemakkelijk te voorkomen zijn. De economische kost voor de rijke landen om de armoede te verminderen, is in vergelijking vrij klein. Maar de politieke wil daartoe ontbreekt. Door massale mobilisatie wil de coalitie tegen armoede aan de wereldleiders duidelijk maken dat ze het leiderschap van de wereld maar kunnen opeisen als ze ook de verantwoordelijkheid opnemen die ermee gepaard gaat. Of zoals Mary Robinson het uitdrukte bij haar steunbetuiging aan de coalitie: “Dit jaar bestaat de historische kans om een eind te maken aan de ellende waardoor elke dag 30.000 mensen sterven omdat zij geen toegang hebben tot de meest essentiële zaken in het leven. De rijke landen hebben de morele verplichting om al het mogelijke te doen om dit te verhelpen. Iedereen kent de problemen, wat ontbreekt is de politieke wil om de hulp, de schuldverlichting en de handelshervormingen te bieden die het leven van de allerarmsten voorgoed zouden kunnen veranderen.”


Meer en betere armoedebestrijding voor alle armen!

De Millenniumdoelstellingen beogen helaas slechts een halvering van de extreme armoede en dat pas tegen 2015. Dit is voor Noord-Zuidorganisaties een eerste stap in de goede richting, maar het is op zich onvoldoende. De internationale coalitie wil daarom geen campagne voeren rond de Millenniumdoelstellingen op zich. Wel wil ze de MDs gebruiken als instrument om cruciale beleidsveranderingen af te dwingen, met name die veranderingen waar de civiele maatschappij al jaren voor strijdt. Door een ongezien aantal mensen op drie cruciale momenten in 2005 in Noord en Zuid op de been te brengen, hoopt de coalitie te wegen op nationale en internationale beleidsmakers zodat zij de broodnodige beleidsmaatregelen nemen op het vlak van ontwikkelingsfinanciering en eerlijke handel. Vooral politici in het Noorden en beleidsmakers van internationale instellingen dienen snel een aantal politieke beslissingen te nemen. We denken daarbij aan het realiseren van de dertig jaar oude belofte om 0,7 procent van het nationaal inkomen te besteden aan ontwikkelingssamenwerking, aan bijkomende en stabiele financieringsmechanismen voor ontwikkelingssamenwerking, betere en kwalitatief verantwoorde hulpverlening, eerlijke handel en extra nationale inspanningen om de MDs te realiseren op een manier die democratisch, transparant en verantwoordbaar is tegenover de burgers. De coalitie is heel breed. Het eisenpakket is dan ook het resultaat van een compromis. Daardoor hebben de eisen wat aan specificiteit en scherpte moeten inboeten. Zo vermeldt het eisenpakket van de internationale coalitie bijvoorbeeld niet dat de wereldleiders ook de regels van de internationale handels- en financiële instellingen moeten veranderen, om deze instellingen meer transparant en democratisch te laten werken.


Een witte band als protest tegen de armoede

Een witte band is het symbool van de internationale actie tegen armoede. Mensen kunnen op twee manieren aan de actie(s) tegen armoede meedoen: via nationale activiteiten en campagnes of via internationale activiteiten. In elk land plannen platformen en organisaties eigen activiteiten. In de meeste landen heeft er een nationale actiedag met de witte (arm)banden plaats. De witte armband verwijst naar de internationale coalitie tegen de armoede. Via een website kunnen nationale en regionale platformen op de hoogte blijven van elkaars initiatieven. Mensen kunnen zich informeren of bij de coalitie aansluiten via www.whiteband.org

Op drie cruciale dagen in 2005 wordt overal ter wereld gelijktijdig actie gevoerd. Het eerste actiemoment is 1 juli, vlak voor de top van de acht rijkste landen (G8) van 6 tot 8 juli in het Schotse Gleneagles. Het tweede moment is 10 september, net voor de conferentie MD+5 van de Verenigde Naties. Van 14 tot en met 16 september berichten regeringen in New York over de stappen die ze al hebben ondernomen om de Millenniumdoelstellingen te realiseren. Een derde hoogtepunt wordt de Internationale Dag van de Mensenrechten op 10 december, vlak voor de ministeriële vergadering van de Wereldhandelsorganisatie in Hongkong. Het is de bedoeling dat op die dagen honderd miljoen mensen witte armbanden dragen. Andere belangrijke actiemomenten zijn de Global Week of Action on Trade van 10 tot 16 april en de Global Campaign for Education Week of Action van 26 tot 30 april. Door deze mobilisatie wil de coalitie de armoede bovenaan de internationale agenda plaatsen, ervoor zorgen dat er een akkoord komt over de te ondernemen stappen en erop toezien dat die stappen ook daadwerkelijk worden gezet.


Startschot op het Wereld Sociaal Forum

Midden januari werd de internationale coalitie tegen armoede gelanceerd op het Wereld Sociaal Forum in Porto Alegre (Brazilië). Meer dan 12.000 mensen kwamen naar het sportstadium Gigantinho om de start bij te wonen. Ook de president van Brazilië, Luiz Inácio Lula Da Silva, was present en drukte zijn sympathie voor de coalitie uit door de witte band te dragen. Thomas Deve van MWENGO, Cecilia Lopez van REPEM en Ted Van Hees van Oxfam-Novib vertegenwoordigden de coalitie en debatteerden op het forum met John Garrison van de Wereldbank, Simonetta Nardin van het IMF and Jose Antonio Ocampo van de Verenigde Naties. Zij vroegen de beleidsmakers, die voor het eerst aanwezig waren op een officieel debat van het Sociaal Forum, wat de internationale instellingen zullen veranderen aan het opgelegde beleid van liberalisering en structurele aanpassing om de armoede in de landen van het Zuiden terug te dringen.

Ook het internationale katholieke netwerk CIDSE, dat de coalitie tegen armoede steunt en deel uitmaakt van de internationale coalitie en de voorbereidende werkgroep, lanceerde in Porto Alegre haar campagne rond de Millenniumdoelstellingen: Keep Our Word. Make Poverty History. Deze campagne krijgt de steun van Broederlijk Delen uit België, CAFOD uit Engeland en Wales, CCFD uit Frankrijk, Center of Concern uit de Verenigde Staten, Cordaid uit Nederland, Development and Peace uit Canada, Entr’aide et Fraternité uit Franstalig België, Fastenopfer uit Zwitserland, KOO uit Oostenrijk, Manos Unidas uit Spanje, Misereor uit Duitsland, SCIAF uit Schotland, Trocaire uit Ierland en Volontari len Mondo-FOCS uit Italië. Een hoogtepunt van de CIDSE-campagne is een postkaartenactie die gericht is op de G8-top van juli. Door middel van een kaart kunnen mensen hun nationale regering vragen dat ze het ontwikkelingsbudget verdubbelt, de kwaliteit van de hulp verbetert, de schulden kwijtscheldt die de realisering van de doelstellingen in de weg staan en het dumpen van producten op de markten van ontwikkelingslanden stopt. De bisschop van Sao Paolo, Don Demetrio Valentini, en de gekende theoloog Leonardo Boff ondertekenden als een van de eersten een kaart van deze campagne. Op dit moment lanceert elke deelnemende lidorganisatie van CIDSE de campagne op nationaal niveau. CIDSE hoopt dat een miljoen mensen een postkaart naar hun regering of naar Groot-Brittannië, het gastland van de G8, zullen sturen. Een elektronische versie van de kaart is te vinden op www.cidse.org/action. Het netwerk zal ook intens lobbywerk verrichten op de belangrijke politieke bijeenkomsten, waarbij het zich zowel richt op nationale regeringen als op internationale instellingen. De politieke eisen zijn gebundeld in de documenten Justice, not Charity! en More than a numbers game, die te verkrijgen zijn bij Broederlijk Delen.

Ook op het Wereld Economisch Forum (WEF) in Davos kreeg de coalitie enkele opvallende steunbetuigingen, waaronder die van de leadzanger van de popband U2 Bono, voormalig president van Ierland en voormalig Hoog VN-commissaris voor de Mensenrechten Mary Robinson, de Britse minister van Financiën Gordon Brown en de Franse minister van Financiën Gaymard. Internationale armoedebestrijding stond voor de eerste keer op de agenda van dit forum! Een week later nodigde de VN vertegenwoordigers van de coalitie uit om het voorlopige rapport van de algemeen secretaris over de realisering van de Millenniumdoelstellingen in te kijken en van commentaar te voorzien.


Nationale campagnes tegen armoede

Het startschot van de eerste nationale campagne viel op 3 februari. Toen lanceerden de Britten hun campagne Make Poverty History. Voor het oog van de wereldpers en voor de meer dan 22.000 mensen op Trafalgar Square in Londen lanceerde voormalig president van Zuid-Afrika Nelson Mandela een oproep voor een zo groot mogelijke coalitie tegen de armoede. “Zoals jullie weten heb ik onlangs formeel aangekondigd dat ik mij zal terugtrekken uit het openbare leven en ik zou hier dus echt niet mogen zijn. Maar zolang armoede, ongerechtigheid en schandelijke ongelijkheid in onze wereld blijven bestaan, kan niemand van ons echt rust vinden. Bovendien staat de Global Coalition Against Poverty voor zo een nobel doel dat wij de uitnodiging niet konden afwijzen… Ik draag met trots het symbool van deze wereldwijde oproep tot actie in 2005.” Een dag later beloofden de acht rijkste landen dat zij de schuldenlast van de armste landen voor honderd procent zouden kwijtschelden. Vooraleer het voorstel in de praktijk wordt omgezet, zijn er nog wel een aantal moeilijke noten te kraken. Het laatste woord is hierover dus nog niet gezegd. Toch is de eerste nationale campagne een succes te noemen. Op nauwelijks vier weken tijd werden een half miljoen armbanden verkocht, en vele andere deelnemers maakten er zelf een met behulp van een witte doek. Ook bekende sterren als Lemar, Keane, Jamellia, Minnie Driver en vele anderen droegen de armband om hun steun duidelijk te maken.


Vlaanderen
De meeste Belgische organisaties hebben zich bij de internationale coalitie aangesloten. Ook Vlaanderen bereidt zich voor op een campagne. In tegenstelling tot de internationale coalitie plant de Vlaamse Noord-Zuidbeweging een campagne op lange termijn, die ook de volgende jaren zal worden voortgezet. Van nu tot en met 2015 zullen de NGOs samen actie voeren rond de Millenniumdoelstellingen, onder de gezamenlijke slagzin ‘2015 - de tijd loopt’ . Het is uiteraard de bedoeling dat het Vlaamse publiek steeds dieper overtuigd raakt van de nood aan ontwikkeling in het Zuiden en vragende partij wordt voor een ander, veel verdergaand Belgisch en internationaal Noord-Zuidbeleid.
De Noord-Zuidkoepel 11.11.11 trekt de campagne in 2005 op gang. In dit eerste jaar wordt vooral gewerkt aan sensibilisering om het publiek te overtuigen van de noodzaak om de MDs (en veel meer) te realiseren. De Vlaamse Noord-Zuidbeweging wil dat dit thema meer dan ooit aandacht krijgt in de media en hoopt dat de witte armband of de spandoek van de internationale oproep tot actie tegen armoede tijdens het actieweekend van de campagne op alle mogelijke en onmogelijke plaatsen in Vlaanderen te zien zal zijn. Op politiek vlak nemen de NGOs een vliegende start. Zij zetten de Belgische regering onder druk om ook al bij de drie politieke piekmomenten van de internationale campagne in 2005 kleur te bekennen en concrete maatregelen ten gunste van het Zuiden te nemen of te ondersteunen. Concreet zullen zij de politici vragen om een verzoekschrift over de MDs te onderschrijven.
In de loop van 2006 nemen de lidorganisaties van 11.11.11 de fakkel over en komen er campagnes over specifieke deelaspecten van de MDs. Zo zou de nadruk bijvoorbeeld het ene jaar kunnen liggen op landbouw en het recht op voedsel en het volgende op arbeid of controle over de financiële sector. Telkens zouden de inhoud en het eisenlijstje van de campagne dan grotendeels bepaald worden door de lidorganisaties die zich op dat thema toeleggen en die ook de inhoudelijke leiding van de campagne op zich nemen. Maar voor alles blijft dit een sterk samenwerkingsverband dat met vereende krachten het publiek wil overtuigen, de politieke wereld onder druk wil zetten en zich wil inschakelen in een internationale campagne die echte vooruitgang kan realiseren in de verhoudingen tussen Noord en Zuid.

Ann De Jonghe is stafmedewerkster van Broederlijk Delen. Zij verricht politiek werk met betrekking tot India, Cambodja en de Filippijnen en volgt ook de Tobintaks en de Millenniumdoelstellingen voor Ontwikkeling van nabij op. Van 20 maart tot eind september 2005 verricht zij vooral politiek lobbywerk inzake de Millenniumdoelstellingen bij de vertegenwoordigers van de Verenigde naties in New York.
ann.dejonghe@broederlijkdelen.be

Rudy De Meyer is Diensthoofd Studie en Publicatie van 11.11.11 vzw, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging. Hij is redactielid van MO*noordzuidCahier en medesamensteller van dit cahier.
rudy.demeyer@11.be