Eeuwigdurende onderhandelingen over Turkse (niet-)toetreding

In het EU-rapport over de toetredingsovereenkomsten uit oktober 2012 werden de Turkse inspanningen erkend maar werd ook benadrukt dat nog meer gewerkt moest worden aan mensenrechten en vrije meningsuiting. Ook de opsluiting van Koerdische vrijheidsactivisten werd veroordeeld in het rapport. Er werd aanbevolen om de juridische interpretatie van “terrorisme” in het Turkse recht te herzien.

De Turkse minister van EU-zaken Egemen Bagis antwoordde eind december met een lijvig rapport van 270 bladzijden. Bagis beoordeelde het rapport van de Europese Commissie als eenzijdig en ongegrond. Hij meende dat wat in het rapport staat schadelijk is voor de geloofwaardigheid van de EU bij de Turkse publieke opinie.

Verwachtingen voor 2013

Voormalig Nederlands Europarlementslid Joost Lagendijk verwacht desondanks dat in 2013 de gesprekken over Turkse toetreding tot de EU opnieuw vlotter zullen verlopen. Lagendijk beweerde dit op 6 januari in zijn column voor de Turkse krant Todays Zaman. Volgens Lagendijk, die in Istanbul woont en er doceert, verwachten  pro-Europese Turkse intellectuelen om wel drie redenen dat de toetredingsgesprekken makkelijker zullen verlopen in het komende jaar.

1. De nieuwe Franse president: In tegenstelling tot de voormalige Franse president Nicolas Sarkozy die een felle tegenstander was van de Turkse toetreding, is de nieuwe president François Hollande wel bereid om over een toetreding te onderhandelen. Hollande zou van plan zijn de onderhandelingen over twee door Sarkozy geblokkeerde hoofdstukken van de toetredingsgesprekken opnieuw op gang te trekken.
2. Presidentsverkiezingen in Cyprus: Nicos Anastasiades wordt naar alle waarschijnlijkheid de nieuwe Cypriotische president. Het eiland dat is opgesplitst in een Grieks en een Turks deel zorgt al decennia voor spanningen tussen Griekenland, Cyprus en Turkije. Anastasiades is in tegenstelling tot zijn voorgangers en de meerderheid van de Grieks-Cyprioten voorstander van de hereniging van Cyprus. Anastasiades wil bovendien dat Cyprus lid wordt van de NAVO en dat kan niet zonder de steun van Turkije. Een toenadering tussen Cyprus en Turkije zou onvermijdelijk zijn.
3. Ankara en Brussel beginnen zich te realiseren dat onderhandelen wederzijdse voordelen heeft. Turkije is in de laatste jaren uitgegroeid tot een internationale speler die in tegenstelling tot de EU economisch erg sterk staat. Turkije op zijn beurt heeft Europa nodig om haar democratiseringsproces te vervolledigen, aldus Lagendijk. 

Ontwapening PKK

Ondanks het vernietigende Turkse rapport worden toch stappen in de goede richting genomen. Dat is onder meer het geval met betrekking tot de Koerdische kwestie. Of de Europese kritiek hierin een rol speelt is niet met zekerheid te zeggen maar er is sprake van een toenadering tussen Turkije en de Koerdische Arbeiderspartij (PKK).

Turkije voert sinds begin januari immers gesprekken met de Koerdische PKK-leider Abdullah Ocalan, sinds 1999 in Turks gevangenschap, over de ontwapening van de PKK. Afgelopen jaar nam het geweld van de Koerdische onafhankelijkheidstrijders sterk toe. De regering tracht nu door middel van dialoog een einde te maken aan het geweld, dat schrijft Nuray Mert in de Turkse krant Hurriyet Daily News.

Dit zou enkele jaren geleden onmogelijk geweest zijn. De PKK wordt immers door  Turkije, de VS en de EU beschouwd als een terroristische organisatie. Door de aanslepende Koerdische kwestie op te lossen, zou Turkije kunnen bewijzen dat zijn democratie voldoende gerijpt is.

Toch lijkt het eerder onwaarschijnlijk dat de strijd van de Koerden voor een onafhankelijke Koerdische staat snel gestaakt zal worden. Volgens waarnemers zitten de Koerdische rebellen in het zuidoosten van Turkije volledig ingesloten door Turkse troepen en kunnen zij niet anders dan onderhandelen.

Bovendien werden op 10 januari drie Koerdische vrouwen vermoord in een Koerdisch Instituut in Parijs. Aanhangers van de PKK beschuldigden Turkije van de volgens hen overduidelijk politieke moorden. Meteen na de moorden kwamen honderden Koerden in Marseille op straat om te hun steun te betuigen aan Ocalan. Meteen is duidelijk geworden dat een dialoog tussen Turkije en de Koerden uiterst moeizaam zal verlopen.